Do lươn có tập tính sống chui rúc trong bùn đáy và đào hang để trú ẩn, đồng thời lươn cũng có thể bò đi nếu bờ ao không đủ cao. Do vậy nuôi lươn trong các ao mương cần phải chú ý vấn đề này. Tùy theo điều kiện cụ thể, bà con có thể áp dụng một số phương pháp nuôi lươn dưới đây:

1. Chọn vị trí nuôi.

Nên chọn nơi có địa thế hơi cao thoáng đãng, tránh lũ lụt, ngập nước. Có nguồn nước chủ động, không ô nhiễm. Hình dáng kích thước ao, bể tùy theo qui mô nuôi mà quyết định, bể nhỏ diện tích từ 6 - 7 m2 đến vài chục m2 hình dạng thường hình chữ nhật, thiết kế ao, bể cần nắm vững nguyên tắc không cho lươn bò ra ngoài đi mất.

2. Nuôi lươn trong bể xi măng, hoặc trong chuồng lợn cải tạo lại.

Diện tích bể nuôi từ 4 - 6 hoặc 10 - 20 m2 Độ cao thành bể từ 0.8 đến 1m , nên thiết kế nửa nổi nửa chìm. Dưới đáy bể có một lớp bùn dầy khoảng15 - 20 cm (bùn đất thịt pha sét). Mức nước 30 - 40 cm ( từ mặt bùn), trên mặt nước thả bèo tây khoảng 1/3 diện tích bể. Bố trí một cù lao (ụ đất) bằng đất thịt pha sét cao khoảng 35 - 45 cm tạo môi trường cho lươn đào hang trú ẩn.

Bể nuôi lươn nên thiết kế ống cấp nước và thoát nước chủ động để dễ dàng thay nước, thành bể có gờ nhằm tránh để lươn bò ra ngoài. Lươn là một loài không ưa áng sáng nên bố trí bể nuôi phải có mái che, hoặc làm giàn trồng cây leo tránh sự thay đổi nhiệt độ. Bố trí vài bóng đèn nhỏ cách mặt nước 30 - 40 cm thu hút côn trùng rớt trên mặt nước làm thức ăn cho lươn

3. Nuôi lươn trong bể lót bạt.

Chọn nơi đất cứng, đào sâu xuống 20 - 40 cm, lấy đất đào bể đắp lên bờ. Bể nuôi có chiều sâu khoảng 1 m. Diện tích bể tùy theo điều kiện từng hộ gia đình, bờ phải nện chặt từng tầng lớp một, đáy bể sau khi đào xong cũng cần phải nện cẩn thận.

Xung quanh bờ và đáy bể có thể dùng nilon, bạt để lót, bể có thể đắp cao có gờ hoặc lưới giăng để tránh lươn bò đi mất. Đáy bể phủ một lớp đất thịt pha sét 1/2 - 1/3 diện tích bể, cao 0.3 - 0.5m, mực nước trong bể nuôi 20 - 30 cm.

Nước sâu quá sẽ ảnh hưởng đến sức tăng trưởng của lươn. Trong bể thả một ít bèo tây, hoặc cỏ tạo điều kiện sinh thái như ngoài tự nhiên làm nơi trú ẩn cho lươn, xung quanh có bóng râm, hoặc có giàn lưới để che mát.

4. Nuôi lươn trong ao.

Có thể tận dụng ao mương nhỏ để nuôi lươn, nhưng cần chú ý một số vấn đề sau: cần phải vét hết lớp bùn đáy tới lớp đất dẻo, lớp bùn này có thể phơi ráo nước hoặc khô để sau này trả lại đáy ao. Đổ xuống ao một lớp cát 5 - 10 cm. Tốt nhất trộn vôi với cát theo tỷ lệ 5 - 6 kg vôi/m3 cát rồi láng xuống đáy để sau này lươn không đào sâu được, sau đó láng khắp đáy ao và đầm nén cho cứng.

Đổ  một lớp bùn khoảng 15 - 20 cm, tốt nhất nên sử dụng bùn mới hoặc sử dụng lại bùn đáy đã phơi khô. Đắp một cù lao (ụ đất) ở giữa ao, mương để hạn chế lươn đào hang xung quanh bờ. Diện tích cù lao thường chiếm khoảng 1/4 - 1/5 diện tích ao. Cù lao phải cao hơn mực nước 5 - 10 cm nhưng phải thấp hơn bờ ao 50 - 60 cm. Trên mặt cù lao có thể trồng cỏ hoặc khoai môn nước.

5. Thả giống.

 Không nên thả lươn có kích cỡ quá nhỏ, lươn đánh bắt bằng mồi thuốc, đánh câu, xung điện, lươn con phải khỏe mạnh không sây xát, qui cỡ giống từ 30 - 40 con/1 kg. Phải chọn cỡ đồng đều, không được nuôi lẫn con to, con nhỏ đề phòng chúng ăn thịt lẫn nhau.

Mật độ thả: mặc dù lươn có khả năng chịu đựng tương đối cao nhưng không nên thả quá dầy. Nếu thả mật độ cao sẽ dẫn đến tình trạng lươn lớn không đều. Trung bình thả 1,0 - 1,5 kg/ m2. Trước khi thả lươn cần xử lý qua nước muối 3 - 5% trong 5 - 7 phút để phòng bệnh cho lươn.

6. Chế độ chăm sóc.

Thức ăn: Do lươn có tính ăn tạp nên sử dụng được nhiều lợi thế thức ăn khác nhau để nuôi. Tuy nhiên, những loại thức ăn có nguồn gốc là động vật như: tép, ốc, cá, nòng nọc, ruột gà, vịt... sẽ có tác dụng làm lươn lớn nhanh hơn so với thức ăn có nguồn gốc thực vật như cám. Cũng có thể sử dụng các loại thức ăn cho gia cầm, hoặc tự chế biến thức ăn cho lươn theo công thức 64% cám nhuyễn + 35,5% bột cá nhạt + 1% ADE, bột gòn, khoáng. Lượng thức ăn mỗi ngày bằng 5 -7% trọng lượng thân và cho lươn ăn 2 -3 lần/ ngày. Rải đều thức ăn, đặc biệt gần khu vực cù lao là nơi lươn trú ẩn để lươn có cơ hội ăn nhiều hơn.

Quản lý: Cần giữ môi trường ao nuôi luôn sạch và mát. Định kỳ 3 – 4 ngày thay nước ao nuôi một lần. Khi thời tiết nóng kéo dài phải có biện pháp che mát cho ao nuôi hoặc dùng bèo tây thả trên mặt nước với diện tích khoảng 20 - 25% diện tích ao. Khi trời mưa to cần kịp thời rút bớt nước đề phòng nước tràn bờ, gây thất thoát lươn. Thường xuyên theo dõi để loại bỏ lươn bị bệnh hoặc sắp chết nhằm tránh gây ô nhiễm môi trường.

KS. Trắng Văn Tươi  (Chi cục Thủy sản tỉnh Yên Bái)