Một nhân chứng lịch sử từng tham gia trận đánh - cựu chiến binh Đặng Văn Cấp. Ông Cấp hiện ở thôn Trà, đã 81 tuổi nhưng có tới 60 tuổi Đảng. Thời gian và tuổi tác, khiến ông nhớ được không nhiều những diễn biến của trận đánh năm xưa. Ngày đó, Bộ Chỉ huy chiến dịch chủ trương tập trung lực lượng tiêu diệt quân địch ở vị trí Gióm và làng Phát (xã Đông An bây giờ), để phá một trong các chốt quan trọng trên phòng tuyến sông Thao, không cho quân địch tái chiếm đóng lại Đại Bục, Đại Phác.

Đồng thời, cũng là chặt một mắt xích trong tuyến phòng thủ theo hành lang Đông – Tây của quân Pháp. Ngày 16/7/1949, tiếng súng cối và Bazoka của bộ đội Tiểu đoàn 54 nổ vang dội nã đạn vào đồn Gióm. Trận chiến đấu khá ác liệt và đồn Gióm bị bốc cháy. Hàng trăm tên địch bị tiêu diệt và bị bắt làm tù binh, ta thu toàn bộ vũ khí, quân trang, quân dụng của địch. Ngày 17/7 1949, chiến dịch Sông Thao đã kết thúc. Thắng lợi trên, tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc kháng chiến của ta tiến lên giành thế chủ động, giải phóng một vùng rộng lớn trên 3.000km2, mở thông đường liên lạc giữa vùng tự do với các căn cứ địch chiếm đóng ở Yên Bái, Sơn La, Lào Cai, tạo bàn đạp cho chủ lực ta tiến lên giải phóng Nghĩa Lộ, phục vụ thắng lợi chiến dịch Điện Biên Phủ.

Đã 60 năm qua đi, Đảng bộ- chính quyền và nhân dân các dân tộc ở Đông An luôn phát huy truyền thống anh hùng của thế hệ cha anh, phấn khởi thi đua lao động sản xuất, tham gia kháng chiến, tiếp tục làm nên những trang sử mới hào hùng của dân tộc. Nơi đồn Gióm lịch sử này đã và đang đổi thay từng ngày. Bí thư Đảng uỷ xã - Đỗ Chinh Thông cho hay: “Được Nhà nước quan tâm đầu tư, sự chỉ đạo sát sao của tỉnh và huyện, nhân dân trong xã đã vượt qua  khó khăn thử thách hoàn thành các nhiệm vụ, mục tiêu kinh tế- xã hội , đưa đời sống nhân dân ngày một đi lên”.

Cách đây hơn chục năm, kinh tế của xã còn thuần nông, chưa vững chắc, đến nay đã phát triển khá toàn diện và khẳng định được hiệu quả. Vào những năm 2000, xã chỉ có trên 110 ha lúa nước, đến nay đã phát triển đưa vào sản xuất được 267 ha lúa trong tổng số 405 ha diện tích cây lương thực có hạt của xã. Tổng sản lượng lương thực của xã hiện nay đạt gần 2 ngàn tấn,  đưa bình quân lương thực đạt gần 400 kg/người/năm; thu nhập bình quân một người xấp xỉ 7 triệu đồng/năm. Xã đã chuyển dịch cơ cấu kinh tế đúng hướng, tỷ trọng nông - lâm nghiệp giảm còn 54,6%, công nghiệp xây dựng tăng đạt 18,4%, dịch vụ thương mại đạt 27%.

Đến xã Đông An hôm nay, nhiều đoạn đường liên thôn đã được cứng hoá, mở rộng đến 3,5 m, đường ô tô đã đến được tới tất cả 17 thôn nhờ sự đóng góp tiền của, công sức từ nhân dân. Đường xá lưu thông, cầu ngòi Hút, rồi cầu Trái Hút - Đông An hoàn thành. Tới đây, đường cao tốc Nội Bài - Lao Cai chạy qua địa bàn xã tạo điều kiện thuận lợi cho Đông An tiếp tục bứt phá. Các trường học được đầu tư kiên cố hoá, nâng cao chất lượng giảng dạy, do đó thu hút trẻ đến trường ngày càng cao, các cấp học luôn duy trì tỷ lệ huy động đạt 96 - 99%. Năm qua, Đông An đã tạo việc làm mới cho 158 lao động, trong đó một phần ba có việc làm ổn định tại xã, số hộ nghèo hiện còn 10,9% theo tiêu chí mới.

Mỗi dịp kỷ niệm, ngày lễ, tết công tác “Đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn” luôn được các ngành, đoàn thể quan tâm như: gặp mặt, tặng quà các đối tượng chính sách, gia đình thương binh, liệt sỹ trên địa bàn, tặng sổ tiết kiệm tình nghĩa cho 22 đối tượng chính sách... Đặc biệt, Đảng uỷ, các cấp hội, những cựu chiến binh trong xã đã nêu cao ý chí, khơi dậy truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ, cùng tiếp bước trên con đường xây dựng bảo vệ Tổ quốc.

Đồn Gióm đã được công nhận Di tích lịch sử cấp tỉnh vào năm 2006 và hiện được qui hoạch với diện tích 2 ha. Đồn Gióm mãi mãi là chứng tích cho một chiến công hiển hách, không thể phai mờ. Theo nguyện vọng của các cựu chiến binh và nhân dân nơi đây, di tích đồn Gióm sẽ tiếp tục được nghiên cứu bổ sung tư liệu và đề nghị trung ương công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia, nhằm xây dựng, bảo tồn, phát huy và nâng tầm giá trị truyền thống lịch sử của dân tộc.

Văn Trung