Theo tập tục của người Dao ở Khe Đát, ông mờ (ông mối) trong đám cưới sẽ trở thành cha nuôi của cặp vợ chồng đó. Chính vì vậy mà việc lựa chọn ông mờ phải hết sức kỹ lưỡng và phải là người lớn tuổi, am hiểu tập tục và được dân làng kính nể. Đồng bào quan niệm rằng, có ông mờ như thế thì đôi uyên ương sẽ được che chở, hạnh phúc, có con ngoan.

Ông Pẹc chia sẻ: "Không phải mình nhận làm ông mờ mà xong đám cưới là xong đâu. Mình còn phải tiếp tục theo sát, chỉ bảo đôi vợ chồng trẻ cách ăn ở, lao động, nuôi dạy con cái. Nếu bọn trẻ có xích mích là mình cũng phải đứng ra lo liệu".

Trách nhiệm nặng nề vậy nhưng ông Pẹc lại rất vui mỗi lần được mời làm ông mờ. Hiện nay, ông đã có vài chục người con nuôi và tết nào họ cũng tới thăm ông, chúc tết ông như cha mẹ mình. Tuổi gần 70, ông Pẹc có hơn 10 năm làm Trưởng thôn Khe Đát. Ông không làm nhiệm vụ này đã vài năm nay do tuổi cao, sức yếu. Thế nhưng mỗi khi trong thôn xảy ra tranh chấp, ông lại cùng Trưởng thôn, Chủ tịch Hội đồng làng giải quyết. Uy tín của ông không chỉ được khẳng định qua hơn 10 năm làm Trưởng thôn mà còn bởi chính lối sống giản dị, chân thành, quan tâm, chia sẻ với dân bản và nêu tấm gương sáng trong lao động, sản xuất.

Nghĩa Sơn (Văn Chấn) là xã tập trung trung đông nhất đồng bào Khơ Mú sinh sống ở tỉnh Yên Bái. Bản sắc văn hóa của tộc người này đến hôm nay vẫn khá đậm nét với nhiều phong tục tốt đẹp. Một trong những người có công lớn gìn giữ văn hóa của người Khơ Mú nơi đây là ông Vì Văn Sang, thôn Nậm Tộc 1. Khi là Bí thư Đảng ủy xã, ông luôn chú trọng tuyên truyền, vận động đồng bào giữ gìn bản sắc dân tộc. Nghỉ hưu, ông dành nhiều thời gian hơn để sưu tầm những nhạc cụ, những điệu múa cổ, những lời ca...

Đặc biệt, am hiểu sâu sắc văn hóa dân tộc và dày công nghiên cứu, sưu tầm, ông Sang đã phục dựng lại Lễ hội Cầu mùa, rước Mẹ lúa của người Khơ Mú. Ông đã được đồng bào ủng hộ, chung sức gìn giữ văn hóa dân tộc. Ông Sang cũng đã đi đầu xây dựng mô hình phát triển kinh tế nông - lâm kết hợp chăn nuôi rất phù hợp với nguồn vốn và nhân lực.

Được ông chia sẻ kinh nghiệm và giúp đỡ làm theo, nhiều gia đình đã xóa được đói, giảm được nghèo. Thường xuyên tuyên truyền, vận động gia đình, dân bản thực hiện tốt các quyền và nghĩa vụ của người công dân, ông còn tích cực tham gia hòa giải các vụ việc tranh chấp đất đai, giải phóng mặt bằng, giải thích cho nhân dân hiểu thêm về những chính sách của Đảng, Nhà nước.

Giống như ông Pẹc, ông sa Sang, hiện nay, tỉnh Yên Bái có trên 1.000 người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số được bình bầu từ thôn, bản. Tuyên truyền giỏi và vận động khéo, đội ngũ già làng, trưởng bản, người có uy tín đã giúp nhân dân tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng, chấp hành và thực hiện tốt chính sách, pháp luật của Nhà nước; xóa dần các tập tục lạc hậu, phát huy những giá trị tốt đẹp, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư cũng như góp phần giữ vững an ninh - quốc phòng. Họ được ví như những "cây đại thụ" của bản làng.

Xuân mới, cầu chúc những "cây đại thụ" mãi tỏa bóng mát cho bản, cho làng.

Thanh Ba