Tuy nhiên, thực hiện Quyết định số 491/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới (NTM), Thông tư số 06 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về quy định làm NVH theo tiêu chí NTM thì 100% NVH của Trấn Yên không đạt tiêu chuẩn. Đây là vấn đề khó khăn và thách thức rất lớn đối với một địa phương như Trấn Yên đang trong quá trình xây dựng NTM.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Trấn Yên khóa 19 và 20 xác định, xây dựng xã Hưng Khánh trở thành 1 trong 3 trung tâm kinh tế lớn của huyện, đây là điều kiện rất thuận lợi để Hưng Khánh phát triển, nhất là trong lĩnh vực văn hóa. Đến nay, 100% số thôn trong xã đã được đầu tư xây dựng NVH thôn, trong đó chủ yếu là nhà xây cấp IV, với diện tích từ 93,8 - 118m2.

Nếu xét đơn thuần, NVH chỉ là nơi để nhân dân hội họp thì NVH các thôn ở Hưng Khánh đủ tiêu chuẩn nhà sinh hoạt cho 90 hộ trở lên. Tuy nhiên, xét theo các tiêu chí về xây dựng NTM thì 100% các NVH này không đạt yêu cầu, bởi khuôn viên và các công trình phụ trợ chưa được xây dựng, nội thất còn sơ sài, tạm bợ. Đặc biệt, diện tích quy hoạch cho NVH và sân thể thao đều không đủ diện tích theo bộ tiêu chí NTM, hiện diện tích của thôn rộng nhất mới đạt 1.300m2 trong khi tiêu chí đặt ra cho NVH, sân thể thao là 1.500m2.

Ông Nguyễn Quốc Minh, Phó chủ tịch UBND xã Hưng Khánh cho biết: “Để được công nhận xã đạt NTM, trong lĩnh vực này, ngoài phát huy nội lực trong nhân dân để xây dựng cơ sở hạ tầng, đầu tư trang thiết bị trong NVH, UBND xã sẽ tiến hành chuyển đổi đất 5% để đủ diện tích quy hoạch NVH, sân thể thao cấp thôn theo tiêu chí NTM. Riêng sân thể thao đa năng của xã thì Hưng Khánh chỉ biết trông chờ Nhà nước đầu tư”.

Với xã Nga Quán - là xã nằm kề trung tâm huyện lỵ và là một trong những xã đầu tiên xây dựng xã văn hóa, đến nay, 4/4 thôn đạt danh hiệu làng văn hóa. Các thôn đều có NVH, 92% số hộ đạt tiêu chuẩn gia đình văn hóa, 3/4 thôn có diện tích NVH và khu thể thao đạt chuẩn. Tuy nhiên, khi xây dựng NTM, Nga Quán lo nhất là khu trung tâm văn hóa, thể thao xã. Hiện, hoạt động sinh hoạt văn hóa, chính trị đều tập trung ở hội trường của xã`. Trong quy hoạch NTM, xã đã quy hoạch 6.000m2 tại thôn Hồng Hà để xây dựng khu trung tâm văn hóa, thể thao xã, trong đó có các công trình chính: NVH đa năng, sân thể thao, đất đã có quy hoạch nhưng thiếu kinh phí.

Ông Phạm Quang Trung - Chủ tịch UBND xã Nga Quán cho biết: “Để xây dựng khu trung tâm văn hóa, thể thao xã, Nga Quán cần khoảng 2 tỷ đồng. Đây là số tiền quá lớn so với ngân sách eo hẹp của xã. Đó là chưa kể trong quá trình xây dựng NTM, nhiều hạng mục khác cũng đòi hỏi kinh phí lớn”.

Trong 19 tiêu chí xây dựng xã NTM thì có hai nhóm tiêu chí trong Bộ tiêu chí xây dựng NTM của Chính phủ đối với một xã là NVH, khu thể thao phải đạt chuẩn với diện tích đất khu nhà văn hóa từ 300m2 trở lên, diện tích khu thể thao từ 1.500m2 trở lên... Ngay sau khi có Thông tư số 06 ngày 8/3/2011 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về quy định làm nhà văn hóa theo tiêu chí NTM, Phòng Văn hóa Thông tin Trấn Yên đã tham mưu cho huyện rà soát lại toàn bộ các nhà văn hóa thôn.

Kết quả rà soát cho thấy, hiện toàn huyện có 8 NVH xã, 185 NVH thôn, bản, đạt 80% tổng số thôn, bản của toàn huyện. Về cơ sở vật chất, tuy đã được quan tâm đầu tư, nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của người dân. Các xã, thôn có NVH, khu thể thao nhưng cơ sở vật chất còn rất thiếu thốn và nghèo nàn. Riêng về sân thể thao, hiện tại cả huyện chưa có sân nào đủ diện tích quy định, thậm chí, có xã chưa có quỹ đất để quy hoạch xây dựng sân thể thao… Đây là những khó khăn trở ngại rất lớn để xây dựng NTM ở Trấn Yên. Ngoài ra, sự xuống cấp, thiếu thốn của hệ thống trang thiết bị trong NVH như: trang âm, bàn ghế, tủ sách, dụng cụ thể thao... cũng là một khó khăn rất lớn đối với các xã vùng cao.

Trên cơ sở kết quả rà soát, Phòng Văn hóa - Thông tin sẽ tham mưu với UBND huyện xem xét để lên phương án cần tiếp tục mở rộng đầu tư xây dựng hay chỉ đầu tư về các trang thiết bị bên trong NVH và quy hoạch quỹ đất để xây dựng khu thể thao thôn bản, khu thể thao xã. 

Ông Nguyễn Văn Kiên - Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện cho biết: “Ngoài ngân sách Nhà nước đầu tư, huyện rất cần nguồn lực xã hội hóa, kêu gọi các doanh nghiệp trên địa bàn giúp các xã trong việc xây dựng các công trình văn hóa. Trong đó, tiếp tục quan tâm vận động các xã đăng ký xây dựng NVH theo tiêu chí mới, đặc biệt là các xã đang nằm trong chương trình xây dựng NTM”.

Hiện nay, Trấn Yên đang tiến hành quy hoạch và xây dựng NTM trên toàn bộ 21 xã, giai đoạn 2011-2020. Theo dự thảo Đề án xây dựng NTM, Trấn Yên đề ra mục tiêu đến năm 2020 sẽ có 16 xã đạt 19/19 tiêu chí, 5 xã còn lại là Lương Thịnh, Quy Mông, Y Can, Minh Tiến và Cường Thịnh đạt từ 12-15 tiêu chí. Để khắc phục những khó khăn trong xây dựng NVH, sân thể thao ở cơ sở, thiết nghĩ mỗi xã cần sáng tạo, linh hoạt trong cách làm, tìm tòi cách tháo gỡ, đặc biệt người nông dân phải là chủ thể chính đi đầu trong xây dựng các thiết chế văn hóa ở cơ sở.

Thanh Hùng