Qua bàn tay cần cù và khéo léo của các mẹ, các chị, hoa ban đã trở hành những món ăn đặc trưng của vùng Mường Lò.

Hoa ban ở Mường Lò có nhiều loại: ban đỏ, ban tím, ban trắng, nhưng nhiều nhất vẫn là ban trắng. Người Thái thường sử dụng loại hoa và lá ban non để chế biến thành các món ăn phục vụ cho các bữa ăn hằng ngày như món hấp, sào, nộm, nhưng có lẽ đặc trưng nhất vẫn là món nộm hoa ban.

Theo ông Lò Văn Biến, một trong những nghệ nhân Mường Lò thì để chế biến món nộm hoa ban cần phải có cả hoa và lá. Lá ban phải vừa tới tầm bánh tẻ, hoa ban phải còn tươi, tốt nhất là hoa vừa mới nở.

Trước tiên, hoa và lá được rửa sạch, hong khô sau đó cho vào hấp chín. Khi lá và hoa đã chín được rỡ ra, trộn đều với các gia vị như muối, ớt, mì chính, rau mùi, tỏi, hạt dổi, mắc khén, mùi tàu.

Món nộm có hương thơm quyến rũ của lá, của hoa cùng các loại gia vị, thật khó ai có thể từ chối món ăn đặc biệt đó. Còn thú vui nào hơn khi những ngày đông giá rét được cùng gia chủ nhâm nhi chén rượu nồng cùng món nộm hoa ban. Vì là món ăn đặc biệt nên chỉ khi có khách quý gia chủ mới làm món nộm này.

Cũng bởi chuyện tình hoa ban đẹp mà các món ăn được chế biến từ hoa ban đều ngon và quý. Để khai thác những đặc tính của hoa ban, hiện nay ở các nhà hàng, khách sạn ở Nghĩa Lộ, những món ăn từ hoa ban đang xuất hiện trong các thực đơn.

Mùa xuân, khắp miền Tây Bắc đâu đâu cũng bắt gặp màu trắng tinh khôi của hoa ban - đó là loài hoa đã đi vào huyền thoại, đi vào tình yêu, đi vào câu chuyện trong cuộc sống đời thường thuỷ chung son sắt.

Cũng chính bởi truyền thuyết về mối tình chung thuỷ của chàng Khum và nàng Ban đã khiến cho bông hoa ban mãi đẹp lộng lẫy để hôm nay, câu chuyện ấy luôn được người Thái Mường Lò nhắc mãi như món ẩm thực nộm hoa ban khiến những ai đã một lần thưởng thức sẽ mãi không quên.                    

Thanh Lê