Một số thông tin cơ bản về cây dó bầu

Cây dó bầu còn gọi là dó trầm, kỳ nam, trà hương, trầm hương. Hiện có 16 loại dó cho sản phẩm trầm hương, tuy nhiên khả năng và mức độ có sự khác nhau ở mỗi loài. Khả năng hình thành trầm hương trên cây dó bầu là lớn nhất.

Điều kiện sinh trưởng: dó bầu là loại cây trung tính, ưa sáng, có thể sinh trưởng ở nhiều vùng đất có điều kiện lập địa khác nhau. Cây thường mọc rải rác trong các rừng nguyên sinh và thứ sinh, có thể trồng trong vườn rừng, vườn trang trại có độ cao từ 200 đến 1000m. Cây tái sinh dưới tán che 0,4 - 0,6 song phải điều chỉnh và mở tán kịp thời (hai, ba năm đầu cần che bóng, từ năm thứ ba trở đi cần ánh sáng nhiều).

Dó bầu phân bố nhiều ở Nam Á và Đông Nam Á như: Ấn Độ, Trung Quốc, Inđônêxia, Thái Lan, Lào, Campuchia... ở Việt Nam, dó bầu được phân bố rải rác trong rừng dọc các tỉnh miền Trung đến các tỉnh phía Nam như Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Nam, Gia Lai, Kon Tum, Phú Yên, Kiên Giang, đảo Phú Quốc và một số tỉnh phía Bắc.

Thổ nhưỡng thích hợp để cây dó bầu hình thành trầm hương theo thứ tự giảm dần trên các loại đất sau: đất Feralit phát triển trên phiến thạch tạo trầm hương nhiều hơn đất Feralit phát triển trên sa thạch và đất Feralit phát triển trên sa thạch tạo trầm hương nhiều hơn đất Feralit phát triển trên Granit. Trên đất đá vôi khả năng hình thành trầm hương của cây dó bầu rất ít.

Thông tin về hiệu quả kinh tế của cây dó bầu đúng là loại cây quý, có giá trị kinh tế cao và rất nhiều công dụng: gỗ được sử dụng làm vật liệu dựng nhà, làm hàng thủ công mỹ nghệ, giấy cao cấp, chưng cất tinh dầu...

Sản phẩm quan trọng nhất của cây dó bầu là trầm hương. Trầm hương được sử dụng làm hương liệu sản xuất nước hoa, mỹ phẩm, dược liệu, làm một số đồ mỹ nghệ cao cấp ẩn chứa giá trị tâm linh. Giá một lít tinh dầu trầm hương hiện nay từ 6000 đến 8000 USD ở Việt Nam và 12000 đến 14000 USD trên thế giới.

Phong trào trồng cây dó bầu

Hiện nay toàn quốc có 22 tỉnh trồng cây dó bầu với diện tích hơn 7000 ha, trong đó có một số tỉnh có phong trào trồng cây dó bầu tương đối rầm rộ. Đó là, Hà Tĩnh mới tính đến tháng 10 năm 2004 đã trồng được 2730 ha, theo quy hoạch của tỉnh đến năm 2010 sẽ đạt diện tích 6150 ha; hiện nay nhiều hộ nông dân sản xuất cây giống bán cho các tỉnh bạn. Tỉnh Bắc Giang, nhiều hộ nông dân và một số doanh nghiệp đã trồng cây dó bầu từ năm 1999, đến nay hầu hết các hộ nông dân và doanh nghiệp đã phá bỏ.

Tỉnh Yên Bái đã có một số hộ dân và doanh nghiệp trồng, điển hình là hộ ông Nguyễn Văn Thịnh, xã Yên Hợp, huyện Văn Yên trồng 8 ha; ông Nguyễn Khang trồng 5000 cây phân tán (trồng xen). Ở thành phố Yên Bái có ông Vũ, ông Phạm và một số hộ nông dân ở huyện Yên Bình, Trấn Yên, Văn Chấn.

Công ty Đầu tư và phát triển nhà Hà Nội đã trồng 100 ha (thuê đất huyện Văn Yên), quy hoạch của Công ty là sẽ trồng 250 ha. Trung tâm Ứng dụng KH-CN và tiến bộ kỹ thuật của tỉnh đang thực hiện Dự án khoa học "Trồng thử nghiệm cây dó bầu trên đất Yên Bái". Nhìn chung cây dó bầu được trồng ở hộ nông dân và doanh nghiệp phát triển bình thường nhưng vẫn còn phải chờ thực tế trả lời.

Cây dó bầu có người ví là cây "thần tài", cây "hỷ thần" nhưng cũng có người gọi cây dó bầu là cây "công chúa rừng xanh" khó tính lắm và cũng dễ ngủ quên! Để cây dó bầu đem lại hiệu quả kinh tế cao, theo chúng tôi các hộ nông dân muốn trồng nên đến các cơ quan quản lý khoa học, các viện nghiên cứu về giống cây trồng, Viện Khoa học lâm nghiệp, nông dân tỉnh Hà Tĩnh để nghiên cứu về loại cây này trước khi trồng. Ngoài ra còn phải nghiên cứu, phân tích kỹ về đất đai thổ nhưỡng, khí hậu nơi mình định trồng có phù hợp với dó bầu không, quy trình kỹ thuật tạo trầm hương cho cây dó bầu.

Các hộ nông dân đừng vội vàng, hãy chờ đợi kết quả Dự án khoa học "Trồng thử nghiệm cây dó bầu trên đất Yên Bái" của Trung tâm Ứng dụng KH-CN và tiến bộ kỹ thuật thành công rồi hãy trồng vẫn chưa muộn!                               

Thiên Phúc