Một thực tế là nguồn lực của các tỉnh miền núi nghèo như Yên Bái không thể đáp ứng nhu cầu đầu tư KCH trường lớp học và nhà công vụ cho giáo viên nếu không có nguồn lực từ trung ương. Trước năm 2007, tỉnh đã gắng sức đầu tư nhằm thay thế dần số phòng học tạm bợ bằng những phòng học kiên cố. Tuy nhiên, kinh phí hạn hẹp không thể đáp ứng cho dù đã rất ưu tiên bố trí vốn đầu tư.

Thống kê của ngành giáo dục - đào tạo, toàn tỉnh có tới gần 1.000 điểm trường lẻ, trong đó có 2/3 số điểm trường thuộc các vùng khó khăn và đặc biệt khó khăn. Rất đáng mừng là nơi ăn chốn ở của giáo viên miền núi, vốn là vấn đề rất khó khăn, trở ngại lớn trong thu hút giáo viên lên vùng cao đã được quan tâm giải quyết. Quyết định số 20/2008/QĐ-TTg ngày 1/2/2008 của Thủ tướng Chính phủ  phê duyệt Đề án KCH trường lớp học và phòng ở công vụ giáo viên, giai đoạn 2008 - 2012 đã giúp các tỉnh như Yên Bái đẩy nhanh tiến độ KCH trường lớp học.

Trên 28.000 tỷ đồng đã "rót" cho các tỉnh để KCH trường lớp học và nhà công vụ  giáo viên. Theo Đề án, trong các năm từ 2008 - 2012, Yên Bái KCH 1.765 phòng học và 3.055 phòng ở công vụ giáo viên (tương đương 73.320 m²) để thay thế phòng học tạm, phòng học 3 ca đã xuống cấp nghiêm trọng.

Tình trạng chung với các tỉnh miền núi là đất đai để xây dựng trường học rất khó khăn do địa hình đồi núi cao, giao thông đi lại khó khăn, nhất là các huyện đặc biệt khó khăn như: Trạm Tấu, Mù Cang Chải, các xã diện đặc biệt khó khăn của các huyện Văn Chấn, Văn Yên... Từ đó, ảnh hưởng nhiều đến tiến độ thực hiện. Ban chỉ đạo Đề án tỉnh đã chỉ đạo sát sao các cấp, các ngành triển khai, thực hiện với quyết tâm cao, vừa làm vừa tháo gỡ, sáng tạo, chủ động đẩy nhanh tiến độ.

Theo cơ quan thường trực Ban chỉ đạo Đề án, kế hoạch vốn giai đoạn 2008 - 2012 là trên 410 tỷ đồng, giai đoạn 2008 - 2013 kế hoạch vốn bố trí cho đề án là trên 434,6 tỷ đồng. Trong đó: vốn trái phiếu Chính phủ đã giao giai đoạn 2008 - 2013 là trên 418,4 tỷ đồng, 16 tỷ đồng khác là nguồn ngân sách tập trung, vốn chương trình mục tiêu quốc gia, giải ngân từ năm 2008 đến năm 2013 trên 425,2 tỷ đồng, đạt 98%. Trong đó, vốn trái phiếu Chính phủ giao đã giải ngân 409,1 tỷ đồng, đạt 98%, vốn khác giải ngân đạt 100%.

Đề án KCH trường lớp học và nhà công vụ giáo viên triển khai ở Yên Bái được trung ương đánh giá là hiệu quả. Đặc biệt, trong quá trình triển khai thực hiện không để xảy ra những vi phạm đến mức Thanh tra Chính phủ kiến nghị thu hồi, xử lý như một số tỉnh khác. Đề án đã giúp địa phương giảm nhanh số phòng, lớp học tạm, giảm khó khăn cho thầy và trò, góp phần quan trọng nâng cao chất lượng dạy, học và phổ cập giáo dục của tỉnh.

Cán bộ Ban quản lý Dự án huyện Lục Yên kiểm tra phần móng công trình lớp học của điểm trường mầm non xã Động Quan.

Công tác quản lý các dự án thuộc chương trình được trung ương đánh giá là chặt chẽ, đúng quy trình, quy định của luật pháp, không xảy ra tham nhũng, đầu tư dàn trải, sai quy định, tiến độ, khối lượng thực hiện và giải ngân các nguồn vốn bảo đảm yêu cầu đề ra. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cũng có khó khăn. Ngoài điều chỉnh đơn giá do trượt giá, thực hiện Nghị quyết 11 của Chính phủ, thì khó khăn nhất là nguồn vốn trung ương hỗ trợ không đủ để thực hiện kế hoạch KCH phòng lớp học và nhà ở công vụ giáo viên.

Trong một văn bản báo cáo gửi Bộ Kế hoạch - Đầu tư, Bộ Giáo dục - Đào tạo của UBND tỉnh Yên Bái thì số phòng học trong kế hoạch giai đoạn 2008 - 2012 đã và đang thực hiện (thời điểm tháng 12/2013) là 925/1.765 phòng, so với kế hoạch giao mới đạt 52,7%, phòng ở công vụ đã kiên cố là 853/3.055 phòng, đạt 27,9%. Cân đối kế hoạch giao, sau khi rà soát số lượng danh mục đầu tư thuộc Đề án, UBND tỉnh Yên Bái đề nghị trung ương tiếp tục bố trí vốn trái phiếu Chính phủ để hoàn thành Đề án theo kế hoạch của tỉnh.

Cụ thể, tiếp tục đầu tư trong năm 2014 - 2015 để KCH 840 phòng lớp học, 2.020 phòng công vụ giáo viên. Trong đó, bậc mầm non cần kiên cố 329 phòng lớp học và 629 phòng công vụ, bậc tiểu học là 357 phòng học và 786 phòng công vụ, THCS và phổ thông cơ sở là 115 phòng học và 623 phòng công vụ, THPT kiên cố 39 phòng học và 164  phòng công vụ. Trong các năm từ 2008 - 2013, cho dù rất khó khăn nhưng tỉnh Yên Bái đã quan tâm bố trí 11,6 tỷ đồng từ nguồn ngân sách tập trung chi cho giải phóng mặt bằng, san nền các trường học.

Tỉnh cũng tích cực huy động 15 tỷ đồng từ nguồn ngoài ngân sách và lồng ghép nguồn vốn chương trình mục tiêu quốc gia khoảng 4,5 tỷ đồng cho thực hiện Đề án. Tuy nhiên, nguồn kinh phí này cũng như muối bỏ bể. Để hoàn thành kế hoạch Đề án, Yên Bái cũng như nhiều tỉnh khác đang trông vào vốn trái phiếu Chính phủ và nguồn vốn này có hay không do Quốc hội quyết định.

Trong khi chờ vốn từ trung ương, các địa phương, cơ quan thường trực Ban chỉ đạo Đề án của tỉnh cần tích cực chỉ đạo, triển khai làm tốt công tác rà soát danh mục theo thứ tự ưu tiên KCH các phòng học, phòng ở công vụ các xã vùng đặc biệt khó khăn, vùng nguy cơ  thiên tai, những phòng học và nhà công vụ cấp 4 xuống cấp, phòng học ba ca. Cũng cần tính toán chặt chẽ dự toán đầu tư, bảo đảm đúng quy định và có tính đến mức đầu tư phù hợp ở vùng miền núi đặc thù, không để bị động làm ảnh hưởng tiến độ thực hiện dự án khi thị trường biến động như những năm trước đây.

Q.K