Dân quân tự vệ (DQTV) được xác định là một một trong ba thứ quân (bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, DQTV) của LLVT nhân dân; là công cụ chủ yếu của chính quyền nhân dân cơ sở. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, lực lượng DQTV ngày càng phát triển và lớn mạnh không ngừng về mọi mặt, thực sự là một lực lượng không thể thiếu của nghệ thuật chiến tranh nhân dân Việt Nam. Thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, lực lượng DQTV trong cả nước đã có bước phát triển mới, góp phần cùng toàn dân, toàn quân làm thất bại chiến lược “Diễn biến hoà bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, tích cực tham gia khắc phục hậu quả thiên tai và xóa đói giảm nghèo ở địa phương.

Cùng với cả nước, lực lượng DQTV tỉnh Yên Bái cũng từng bước phát triển cả về số lượng và chất lượng. Ngay từ những ngày đầu năm 1945, thực hiện Nghị quyết Hội nghị Quân sự cách mạng Bắc Kỳ, ngày 14/6/1945, tại Chùa Hiền Lương, “Đội du kích Âu Cơ”, tiền thân của bộ đội địa phương tỉnh Yên Bái thành lập. Cuối năm 1946, thực hiện lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các đội du kích: Đại Lịch, Thượng Bằng La, Cát Thịnh, Đại Đồng, Khe Kẹn, Khe Dài, Đá Xô, Khau Phạ... lần lượt ra đời và từng bước phát triển vững mạnh. Qua 9 năm kháng chiến chống Pháp, lực lượng DQTV tỉnh đã phát triển lên đến 9.758 người, tham gia trên 500 trận đánh, tiêu diệt hơn 2.500 tên địch, bắt sống, gọi hàng trên 2.000 tên.  

Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, lực lượng DQTV tiếp tục chiến đấu tiễu phỉ, diệt trừ thám báo, biệt kích, tham gia hàng trăm trận đánh, bắt sống hàng trăm tên địch, bắn rơi nhiều máy bay địch. Thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, lực lượng DQTV không ngừng trưởng thành và phát triển, ra sức thi đua cùng toàn quân, toàn dân khắc phục hậu quả chiến tranh, đẩy mạnh sản xuất, xây dựng kinh tế; biên chế tinh gọn, chất lượng cao, đầy đủ các thành phần binh chủng đạt tỷ lệ 1,96% so với dân số, tỷ lệ đảng viên 21%; hàng năm, 100% các đơn vị được huấn luyện theo chương trình quy định, kết hợp với luyện tập các phương án, làm nòng cốt trong ứng phó với thiên tai - tìm kiếm cứu nạn, phối hợp bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở; tích cực tham gia xây dựng chính trị cơ sở; phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

Có thể nói, lực lượng DQTV có một bề dày truyền thống, lập nhiều chiến công hiển hách; không chỉ giỏi trong chiến đấu mà còn giỏi trong lao động sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo ở địa phương, được nhân dân tin yêu và hết lòng giúp đỡ. Vì vậy, xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh là một nội dung quan trọng trong đường lối quân sự của Đảng; đồng thời, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền các cấp và toàn dân. Do vậy, để tiếp tục nâng cao chất lượng tổng hợp của lực lượng DQTV tỉnh Yên Bái, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, cấp ủy, chính quyền các cấp cần tiếp tục quán triệt, triển khai tốt Luật DQTV, trong đó, tập trung xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh về mọi mặt; chú trọng công tác phát triển Đảng; làm tốt công tác củng cố, kiện toàn các tổ chức cơ sở DQTV, có số lượng hợp lý, chất lượng cao; bảo đảm đầy đủ các thành phần binh chủng theo quy định; xây dựng đội ngũ cán bộ DQTV có phẩm chất tốt, có trình độ năng lực trong công tác quân sự địa phương; thường xuyên làm tốt công tác giáo dục chính trị cho lực lượng DQTV, ứng phó thắng lợi với mọi tình huống có thể xảy ra; tiếp tục nâng cao chất lượng huấn luyện, luyện tập, diễn tập, bảo đảm sát với tình hình thực tế của cơ quan, đơn vị, địa phương; gắn công tác huấn luyện với thực hiện nhiệm vụ ứng phó với thiên tai - tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn, tham gia phòng, chống dịch bệnh, bảo vệ môi trường và thực hiện các nhiệm vụ phòng thủ dân sự; xây dựng lực lượng DQTV nòng cốt ở cơ sở trong tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tham gia xây dựng cơ sở vững mạnh toàn diện; tích cực tham gia phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới ở các địa phương; bảo đảm tốt chính sách cho lực lượng DQTV trong huấn luyện và huy động thực hiện các nhiệm vụ của địa phương theo quy định.

Đại tá Nông Hồng Lai - Phó chỉ huy trưởng, Tham mưu trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh