“Nghe tin ở thôn 2 có trường hợp đang mang thai con thứ 3, phối hợp với chính quyền xã, chúng tôi cùng với cộng tác viên phụ trách thôn xuống tận hộ gia đình tư vấn, vận động. Sau khi nghe, gia đình đó đã đồng ý, nhưng khi siêu âm về phát hiện là con trai, nên gia đình cương quyết để lại và khẳng định dù có phải nộp phạt 1 đến 2 triệu đồng, cũng sẵn sàng chứ nhất quyết gia đình không chịu bỏ” chị Nguyễn Thị Minh - cán bộ chuyên trách dân số xã Việt Cường (Trấn Yên) cho biết về những khó khăn hiện nay như thế.

Được biết từ năm 2004 đến 2006, 14/14 thôn của xã Việt Cường không có một trường hợp nào sinh con thứ 3 và luôn được Huyện Trấn Yên tặng giấy khen đơn vị nhiều năm không vi phạm Pháp lệnh dân số thì năm 2007 đã xảy ra một trường hợp và từ giờ đến cuối năm 2008 sẽ có 1 trường hợp sinh con thứ 3. Mặc dù, Ban dân số xã đã có nhiều cách thức tuyên truyền, đến tận hộ gia đình tư vấn, góp ý cũng như phân tích tác hại của việc sinh con đông. Song, một số hộ gia đình đã có sự chống đối và cho rằng: gia đình đủ điều kiện sinh con và có khả năng nuôi dạy, chăm sóc con cái tốt thì vẫn tiếp tục sinh.

Chính vì vậy, việc sinh con thứ 3 từ năm 2007 đến nay đã làm cho công tác dân số xã gặp rất nhiều khó khăn. Điều đáng nói ở đây là hộ sinh con thứ 3 lại rơi vào diện kinh tế khá của xã. Trong khi đó, các thôn như: Đồng Phú A, Đồng Phú B, Đồng Máy B gần như 100% là đồng bào người Tày và người Dao mà mấy năm trở lại đây không có trường hợp sinh con thứ 3. Chẳng hạn, thôn Đồng Máy A, 100% là người Dao, tỷ lệ hộ nghèo của thôn chiếm trên 50%, trình độ dân trí lại thấp nhưng 4 - 5 năm nay không có người sinh con thứ 3.

Chị Minh cho biết thêm: “Trong 2 năm 2007- 2008 là một giai đoạn khó khăn, đầy thử thách đối với công tác dân số của xã. Nhiều hộ không có con trai muốn sinh thêm do hiểu sai về Pháp lệnh dân số và điều khó nhất có lẽ là cơ cấu bộ máy ngành dân số chưa ổn định”. Trong năm 2008, việc công tác dân số được chuyển về ngành Y tế cũng như sự phân công chức năng từ tỉnh xuống cơ sở thì công tác dân số đã cơ bản ổn định. Tuy nhiên, đến cấp xã thì chưa có sự phân công rõ ràng và đến nay vẫn gọi là Ban Dân số, Gia đình và Trẻ em xã. Vấn đề này cũng đã gây dao động tâm lý cho những cán bộ chuyên trách và cộng tác viên dân số ở các thôn, bản và một số người muốn xin chuyển công tác hoặc nghỉ việc.

Tuy nhiên, nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ sinh con thứ 3 ngày một nhiều ở đây, chính một phần từ phía người dân. Bên cạnh những người do hiểu sai về Pháp lệnh dân số, hoặc chưa thực sự hiểu sâu sắc về cơ cấu tổ chức bộ máy công tác dân số thay đổi, thì cũng có những người vẫn cố tình không chịu hiểu và đi đến sai phạm. Việt Cường cũng như bao xã khác trong toàn tỉnh đều vấp phải và hiểu rất rõ vấn đề này.

Để giải quyết tốt những tồn tại trên, cần phải có sự vào cuộc quyết liệt của các cấp ngành có liên quan. Mặc dù Việt Cường, những trường hợp sinh con thứ 3 trong 2 năm qua chỉ là con số 1 trong mỗi năm, song nó đã phần nào cho thấy sự hợp tác giữa người dân và những người trực tiếp làm công tác dân số là chưa thực sự tốt. Đồng thời, việc thờ ơ của những người làm công tác dân số ở cơ sở đã gây ra việc người dân không chịu chấp hành những quy định của Pháp lệnh dân số.

Công tác dân số là một việc làm không thể một sớm một chiều là có thể giải quyết được, đặc biệt là công tác dân số ở vùng cao. Những hủ tục, quan niệm lạc hậu đã có ảnh hưởng nhiều đến việc tuyên truyền vận động. Việc tập trung tuyên truyền, vận động người dân có những hiểu biết và sự thay đổi trong nhận thức luôn phải được quan tâm hàng đầu thì công tác dân số vùng cao mới phát huy hiệu quả, trong đó việc nhanh chóng ổn định và có sự phân cấp rõ ràng chức năng của bộ máy công tác dân số xã là một vấn đề cấp thiết.

Đồng thời, phải có những đãi ngộ, động viên, quán triệt những nhiệm vụ đối với hệ thống cán bộ chuyên trách và cộng tác viên cơ sở. Bên cạnh đó phải có sự ràng buộc trách nhiệm trong công việc quản lý đối với cộng tác viên, có như vậy mới tránh được tình trạng còn những yếu kém trong phụ trách cơ sở.

Ngọc Sơn