Nhưng  với tác động của đại dịch HIV/AIDS và tệ nạn ma túy, mại dâm đã và đang làm cho công tác phòng chống lao ở Yên Bái gặp không ít khó khăn.
Hàng năm, số bệnh nhân lao đồng nhiễm HIV/AIDS trên địa bàn gia tăng ở mức báo động. Hiện nay, tỷ lệ bệnh nhân lao đồng nhiễm HIV/AIDS trung bình của toàn quốc chỉ chiếm 5%, trong khi ở tỉnh Yên Bái đã lên tới 11%. Tuy nhiên, lực lượng cán bộ chuyên khoa làm công tác phòng chống lao ở cơ sở lại quá mỏng, điều kiện phương tiện, kinh phí không đáp ứng được nhiệm vụ chuyên môn nên dễ dẫn đến tình trạng bỏ sót, không phát hiện được bệnh nhân lao trong cộng đồng.

Năm 2007, các cơ sở y tế của 9 huyện, thị, thành phố chỉ khám và phát hiện được 56 bệnh nhân lao, bằng 16% tổng số bệnh nhân lao được phát hiện; năm 2008 phát hiện 39 bệnh nhân, bằng 12% tổng số bệnh nhân lao được phát hiện trong tỉnh. Để làm tốt công tác phòng chống lao trên địa bàn, Trung tâm Phòng chống bệnh xã hội tỉnh phối hợp chặt chẽ với các cơ sở y tế triển khai thực hiện khá hiệu quả các yêu cầu của Chương trình phòng chống lao quốc gia. Trung bình mỗi năm, các cơ sở y tế tổ chức khám lao cho trên 13.000 lượt người, lấy mẫu đờm đưa vào xét nghiệm tìm vi khuẩn lao từ 17.000 - 20.000 lam đờm.

Qua xét nghiệm, các bệnh nhân lao phát hiện đều được đưa vào quản lý, cấp thuốc điều trị miễn phí trong thời gian 8 tháng. Trong 10 năm trở lại đây, mỗi năm, các y bác sỹ của ngành quản lý, điều trị cho từ 700 - 1.000 bệnh nhân lao/năm, trong đó có trên 60% bệnh nhân lao phổi, tỷ lệ điều trị khỏi bệnh đạt từ  86% - 95%. Nhờ đó đã khống chế được sự gia tăng của bệnh lao, đặc biệt là lao phổi có nguồn lây chính đã có chiều hướng giảm tích cực. Nếu như năm 2002, tỷ lệ bệnh nhân lao phổi trên địa bàn chiếm 80 bệnh nhân/100.000 dân thì đến năm 2008 giảm xuống còn 43 bệnh nhân/100.000 dân.

Năm 2008, các cơ sở y tế đã khám lao cho trên 14.300 lượt người, lấy trên 17.800 lam đờm để xét nghiệm, qua đó đã phát hiện mới 324 bệnh nhân, đưa tổng số bệnh nhân lao vào quản lý, điều trị là 676 bệnh nhân, trong đó có 327 bệnh nhân lao phổi. Kết quả đã điều trị khỏi bệnh cho 181 bệnh nhân lao phổi, hoàn thành điều trị 144 bệnh nhân.

Bên cạnh đó, công tác phòng chống lao cũng đang gặp không ít khó khăn vì tỷ lệ bệnh nhân lao kháng thuốc, điều trị thất bại và tử vong còn cao. Trong năm qua, số bệnh nhân bị tử vong là 17 người (4,9%), trong đó 13 trường hợp chết do lao đồng nhiễm HIV; số bệnh nhân lao phổi điều trị thất bại 4 trường hợp (2,4%); số bệnh nhân kháng thuốc tái phát là 16 người (9,6%). Thành phố Yên Bái là một trong những địa phương có tỷ lệ bệnh nhân lao đồng nhiễm HIV, kháng thuốc và tái phát cao.

Năm 2008, các cơ sở y tế của thành phố quản lý, điều trị 55 bệnh nhân đều trong độ tuổi lao động từ 20 - 40 tuổi, trong đó 9 bệnh nhân lao đồng nhiễm HIV thì có 6 trường hợp lao kháng thuốc. Ví dụ như trường hợp của bệnh nhân Đỗ Đình H ở tổ 9, phường Nguyễn Thái Học bị mắc bệnh lao phổi từ năm 2002. Do điều trị không đúng chỉ định, hướng dẫn nên bị nhờn thuốc, bệnh nhân H đã điều trị đến lần thứ tư nhưng bệnh vẫn chưa khỏi dứt điểm. Một thực tế nữa là việc quản lý và điều trị bệnh nhân lao duy trì ngoài cộng đồng ở tuyến y tế cơ sở đang gặp rất nhiều khó khăn vì địa bàn rộng, giao thông đi lại khó khăn, lực lượng cán bộ làm công tác chống lao ở cơ sở ít, trong khi tỷ lệ bệnh nhân ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa lại nhiều, thời gian điều trị dài nên người bệnh vừa phải lo điều trị vừa phải lo kiếm sống dẫn đến bỏ thuốc, điều trị không đúng chỉ định gây kháng thuốc và tái phát trở lại. Khoa Lao của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái chỉ có 13 cán bộ, y bác sỹ và 25 giường bệnh nhưng thường xuyên có từ 30 - 40 bệnh nhân điều trị, trong đó bệnh nhân lao phổi chiếm khoảng 75%, chủ yếu là bệnh nhân lao nghèo và đồng nhiễm HIV. Năm 2008, Khoa Lao đã điều trị cho gần 520 bệnh nhân, đã có 175 bệnh nhân khỏi bệnh, 344 bệnh nhân đỡ chuyển về cơ sở tiếp tục điều trị.

Để làm tốt công tác phòng chống bệnh lao, thời gian tới, các cấp ủy Đảng, chính quyền và các ngành, đoàn thể cần phối hợp tốt với ngành y tế đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đồng thời triển khai có hiệu quả chương trình phòng chống lao trên địa bàn.

N.T