Thực hiện Chỉ thị 27-CT/TW ngày 16/10/2008 của Ban Bí thư Trung ương Đảng và Quyết định 94/2008/QĐ/TTg ngày 10/7/2008 của Thủ tướng Chính phủ, bắt đầu từ 0 giờ ngày 1/4/2009, cùng với cả nước, tỉnh Yên Bái tiến hành cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở (TĐTDS-NƠ) năm 2009 với các nội dung: dân số chia theo giới tính, độ tuổi, dân tộc, tôn giáo, thành thị, nông thôn; tình trạng dân cư; trình độ học vấn; tình trạng khuyết tật; tình hình lao động - việc làm; tình trạng hôn nhân; mức độ sinh, chết và phát triển dân số; thực trạng về nhà ở; một số tiện nghi sinh hoạt cơ bản của hộ dân cư.

Quán triệt Chỉ thị của Ban Bí thư Trung ương Đảng và thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, nhận thức được ý nghĩa và tầm quan trọng của cuộc TĐTDS-NƠ năm 2009, tỉnh đã tập trung chỉ đạo và triển khai các bước chuẩn bị, đến nay tất cả đã sẵn sàng để cuộc Tổng điều tra giành thắng lợi toàn diện.

Bà Lương Thị Mỹ - Cục trưởng Cục Thống kê, Phó ban Thường trực Ban chỉ đạo cuộc TĐTDS-NƠ tỉnh Yên Bái cho biết: "Là địa phương được Trung ương chọn làm tổng duyệt TĐTDS-NƠ năm 2009 cho khu vực miền núi và trung du phía Bắc, vì vậy, Ban chỉ đạo cuộc Tổng điều tra của tỉnh sớm được thành lập; việc tổ chức, triển khai cuộc tổng duyệt đã tiến hành một cách nghiêm túc và thành công tốt đẹp ngay từ tháng 8 và tháng 9 năm 2008. Đây thực sự là một thuận lợi lớn cho cuộc Tổng điều tra từ ngày 1/4. Mặc dù vậy, chúng tôi cũng đã xác định được những khó khăn cơ bản, mang tính chất đặc thù ở Yên Bái của cuộc Tổng điểu tra để có hướng khắc phục như: địa bàn rộng, dân cư thưa, địa hình phức tạp... nhất là đội ngũ cán bộ trình độ thấp nên việc lựa chọn cán bộ điều tra viên, đội ngũ tổ trưởng gặp nhiều khó khăn...".

Ngay từ tháng 8 và 9/2008, Ban chỉ đạo và bộ máy giúp việc đã được thành lập ở cả ba cấp tỉnh, huyện và xã, phường, thị trấn. Việc tổ chức Hội nghị triển khai đã được lần lượt triển khai cả ở ba cấp trong tháng 11. Công tác rà soát, phân định địa bàn điều tra, vẽ sơ đồ và lập bảng kê số nhà, số hộ, số người của địa bàn điều tra đã được thực hiện. Đến hết ngày 10/12/2008, việc phân định địa bàn điều tra trên "sơ đồ nền" của tỉnh Yên Bái đã hoàn tất; đến ngày 31/12/2008, cả 9/9 huyện, thị, thành phố đã hoàn thành việc vẽ sơ đồ và lập bảng kê.

Để thuận lợi cho các địa phương hoàn thành nhiệm vụ của mình, Ban chỉ đạo tỉnh đã có Công văn số 03 ngày 28/10/2008 về việc rà soát ranh giới hành chính, phân định địa bàn điều tra, hướng dẫn các ban chỉ đạo huyện, thị, thành phố và xã, phường thực hiện. Nhờ vậy, mặc dù phát sinh một số hiện tượng như xâm canh, xâm cư ở các xã vùng cao hay trường hợp một hộ dân ở trên một mảnh đất mà hai địa phương quản lý hoặc đất thì do xã này quản lý, còn người lại do xã khác quản lý... nhưng các địa phương vẫn tổ chức rà soát xong  ranh giới hành chính, về cơ bản không có tranh chấp giữa các địa phương.

Xác định rõ chất lượng của đội ngũ điều tra viên có ý nghĩa hết sức quan trọng, là nhân tố quyết định thành công của cuộc Tổng điều tra, ban chỉ đạo các xã, phường, thị trấn đã quán triệt yên cầu tuyển chọn, trong đó đặc biệt quan tâm đến những người có tinh thần trách nhiệm cao, có trình độ hiểu biết, viết chữ, số rõ ràng và tuổi đời từ 25 đến 50. Việc tuyển chọn các tổ trưởng, ngoài các yếu tố như điều tra viên phải quan tâm đến những người có khả năng làm việc theo nhóm, Ban chỉ đạo tỉnh đã tổ chức tập huấn nghiệp vụ điều  tra cho 75 người làm giám sát viên, giảng viên của ban chỉ đạo cấp tỉnh và cấp huyện, thị. Sau lớp tập huấn của tỉnh, ban chỉ đạo huyện, thị, thành phố căn cứ vào số lượng điều tra viên và tổ trưởng của từng xã, phường để tổ chức các lớp tập huấn đảm bảo yêu cầu về thời gian, địa điểm...

Đến hết ngày 12/3/2009 đã kết thúc 23 lớp tập huấn nghiệp vụ ở các huyện, thị, trong đó có 20 lớp cho điều tra viên điều tra toàn bộ và 3 lớp điều tra viên địa bàn mẫu. Tại các huyện, thị đã tổ chức tập huấn được 36 lớp với 1.608 điều tra viên, 491 tổ trưởng, trong đó 9 lớp điều tra mẫu với 460 điều tra viên và 143 tổ trưởng... Tại các lớp tập huấn, ngoài việc thực hiện nghiêm túc nội quy, quá trình tập huấn còn sử dụng các phương tiện hỗ trợ hiện đại như mở đĩa CD-Room nên khả năng tiếp thu của các học viên dễ dàng hơn.

Trấn Yên - một trong những địa phương đã hoàn thành việc chuẩn bị cho cuộc Tổng điều tra quy mô lớn. Đồng chí Nguyễn Thị Minh Tâm - Phó trưởng phòng Thống kê huyện cho biết: "Cấp uỷ, chính quyền và các đoàn thể đặc biệt quan tâm, chỉ đạo và tham gia khá tích cực cho cuộc Tổng điều tra. 4 lớp tập huấn đã được tổ chức cho 175 điều tra viên và 49 tổ trưởng. Chúng tôi nhận thấy khó khăn lớn nhất là tại các xã vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, điều tra viên chủ yếu là cán bộ thôn nên trình độ nhiều hạn chế. Để khắc phục vấn đề này, đội ngũ cán bộ ở tổ giúp việc như chúng tôi sẽ phải làm việc vất vả hơn nhằm giám sát chặt chẽ, để sớm phát hiện sai sót và tổ chức rút kinh nghiệm kịp thời. Với sự quan tâm của cả hệ thống chính trị và tinh thần thái độ làm việc nghiêm túc, có trách nhiệm, chắc chắn cuộc TĐTDS-NƠ năm 2009 sẽ thắng lợi".

Những tấm băng rôn tươi thắm đã được treo trên các tuyến phố; khắp các ngả đường, xe loa thông tin cổ động âm vang tuyên truyền cho ngày TĐTDS-NƠ. Tất cả đã sẵn sàng để cuộc Tổng điều tra quy mô lớn, tính chất phức tạp và rất quan trọng, thành công tốt đẹp!

Lê Phiên