Ngay trước cuộc đàm phán, cuộc tập trận bất ngờ của I-ran với các vụ phóng thử tên lửa tầm xa có thể vươn tới châu Âu và I-xra-en cũng như việc nước này thừa nhận có lò phản ứng hạt nhân thứ 2 và phản ứng của phương Tây đã kéo một đám mây u ám khiến hy vọng về kết quả của cuộc đàm phán trở nên mong manh. 

Tuy không được như mong đợi nhưng phát biểu của Tê-hê-ran khi rời hội nghị đã làm dấy lên hy vọng gỡ mối lo ngại bất ngờ leo thang xoay quanh cuộc khủng hoảng hạt nhân tại quốc gia Trung Cận Đông này. Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU), ông G.Xô-la-na tuyên bố nhất trí trên nguyên tắc u-ra-ni-um làm giàu cấp độ thấp sử dụng ở I-ran sẽ được đưa sang các nước khác làm giàu ở cấp độ cao hơn. Tổng thống Mỹ Ba-rắc Ô-ba-ma nhận định, đây là "sự khởi đầu mang tính xây dựng". Ngoại trưởng Mỹ Hi-la-ri Clin-tơn đánh giá, các cuộc đàm phán với I-ran là "hữu ích" và mong muốn Tê-hê-ran có các "hành động cụ thể". Trung Quốc hoan nghênh tiến bộ đạt được tại cuộc đàm phán và kêu gọi các bên liên quan tiếp tục tăng cường nỗ lực ngoại giao để theo đuổi một giải pháp toàn diện cho vấn đề này. Trong khi đó, Trưởng đoàn đàm phán hạt nhân I-ran, ông Xa-ép Gia-li-li tuyên bố, cuộc đàm phán đã tạo ra một cơ hội tốt để loại bỏ mọi lo ngại đối với chương trình hạt nhân của nước này...

Sau "cơ hội lịch sử" tại Giơ-ne-vơ, Tổng thống I-ran Ma-mút A-ma-đi-nê-giát đã đồng ý trên nguyên tắc chuyển u-ra-ni-um đã được làm giàu tới Nga để tinh chế thành nhiên liệu cho một lò phản ứng nhỏ sản xuất chất đồng vị phục vụ y học. Tại đây, chúng sẽ được tinh chế để đạt tới độ tinh khiết 19,75 - cấp độ thấp đáng kể để có thể sản xuất vũ khí hạt nhân. Sau đó, nguyên liệu này sẽ được các chuyên gia kỹ thuật Pháp sản xuất thành các thanh nhiên liệu rồi mới đưa trở lại I-ran để sử dụng. Phía I-ran cũng cho phép các thanh sát viên quốc tế tới nhà máy làm giàu u-ra-ni-um thứ 2 tại thành phố Côm, miền Trung nước này. Hai bên cũng nhất trí sẽ gặp lại nhau trong những tuần tới. Cũng từ cuộc đàm phán, lần đầu tiên trong vòng 30 năm, quan chức ngoại giao cấp cao của I-ran và Mỹ có cuộc gặp trực tiếp để trao đổi về các vấn đề song phương...

Trong bối cảnh căng thẳng giữa I-ran và phương Tây trước đàm phán, kết quả như đã thấy là một tiến bộ rõ rệt. Rõ ràng, nguy cơ leo thang xung quanh cuộc khủng hoảng hạt nhân tại I-ran đã có phần lắng dịu. Trong một động thái mới, chiều tối 3-10, Tổng Giám đốc IAEA M.En Ba-ra-đây đã tới thủ đô Tê-hê-ran nhằm thảo luận với giới chức I-ran về chương trình hạt nhân. Đây là những bước đi cụ thể triển khai thỏa thuận đạt được từ hội nghị tại Giơ-ne-vơ - dư luận xem đó là bước đi mang tính xây dựng, bắt đầu cho sự khởi đầu mới. Tuy nhiên, trong một tuyên bố mới nhất (ngày 4-10), Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc Su-dân Rai-xơ đã lên tiếng thúc giục I-ran tuân thủ cam kết vừa đưa ra tại Giơ-ne-vơ rằng, ngày 25-10 tới, các thanh sát viên của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) phải được biết sự thật về cơ sở hạt nhân của I-ran; đồng thời cảnh báo về các biện pháp tăng cường trừng phạt của quốc tế với I-ran vẫn đang được xem xét.

Như vậy, dẫu vừa qua một khởi đầu mang tính xây dựng, song chương trình hạt nhân của I-ran xem ra vẫn là một thử thách với cộng đồng quốc tế. Điều này cho thấy, để có một thế giới không còn mối hoài nghi hạt nhân - một thứ vũ khí giết người hàng loạt, các quốc gia sẽ còn phải mất thêm không ít thời gian và những cố gắng chung.

(Theo HNMO)