Thực tế cho thấy, ở kỳ họp nào có nhiều ý kiến chất vấn và trả lời chất vấn tốt, thì không khí kỳ họp dân chủ, thẳng thắn, chỉ ra được những vấn đề bức xúc của đời sống xã hội mà cử tri quan tâm và đòi hỏi HĐND phải giải quyết. Việc chất vấn và trả lời chất vấn được đặt ra đúng lúc, xem xét giải quyết trên cơ sở khoa học, xuất phát từ lợi ích của nhân dân sẽ có tác dụng lớn trong việc giải quyết những vướng mắc, tồn tại, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội của địa phương phát triển.

Trong những năm qua, hoạt động chất vấn của HĐND các cấp đã có nhiều đổi mới. Chất lượng các phiên họp chất vấn từng bước được nâng lên và bước đầu đã dần khắc phục được tính hình thức. Đặc biệt là ở những nơi phiên họp chất vấn được truyền hình trực tiếp, đã được nhân dân đón nhận, với thái độ phấn khởi, đồng tình, làm cho vị trí, vai trò của HĐND được đề cao. Điển hình là tại kỳ họp thứ 7 của HĐND tỉnh Yên Bái khóa XVI, trong phiên chất vấn đã có 21 câu hỏi của 18 đại biểu và có tới 6 đại biểu đã thẳng thắn đối chất với các cơ quan chuyên môn về những vấn đề bức xúc của địa phương như: vấn đề phát triển vùng dứa ở Văn Yên; xử lý nước thải ở Nhà máy ván dăm (Trấn Yên); giải quyết vụ án tranh chấp đất đai ở Trạm Tấu; những tiêu cực trong việc khám chữa bệnh tại một số cơ sở y tế...

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động chất vấn của HĐND vẫn còn một số hạn chế. Số lượng đại biểu tham gia chất vấn chưa nhiều. Câu hỏi chất vấn chưa mang tính đại diện, chưa tập trung vào những vấn đề bức xúc cử tri quan tâm. Việc trả chất vấn của một số cơ quan chuyên môn cũng chưa đáp ứng được mong muốn của cử tri. Đặc biệt là ở cấp cơ sở hoạt động chất vấn còn nhiều mặt yếu kém cả về nội dung, quy trình thực hiện.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động chất vấn trước hết, HĐND các cấp cần phải làm chuyển hóa mạnh mẽ nhận thức của đại biểu về hoạt động chất vấn và xác định việc thực hiện chất vấn là trách nhiệm của đại biểu đối với cử tri và thực hiện quyền đại diện của đại biểu mà pháp luật trao cho người đại biểu HĐND; là thể hiện chính kiến của đại biểu trong sinh hoạt của HĐND.

Chất vấn của đại biểu HĐND trong kỳ họp là một loại hình hoạt động rất khó. Vì vậy, đòi hỏi người đại biểu phải có hiểu biết thực tiễn; nắm vững đường lối chính sách, chủ trương của Đảng và Nhà nước; có bản lĩnh chính trị và trí tuệ. Để việc chất vấn đạt hiệu quả, trong quá trình hoạt động, đại biểu phải sâu sát cơ sở, lắng nghe ý kiến nguyện vọng của cử tri. Đặc biệt là trong hoạt động tiếp xúc cử tri, khi phát hiện những vấn đề bức xúc, cử tri có nhiều kiến nghị, đại biểu cần dành thời gian tìm hiểu thực tế, thu thập thông tin đầy đủ, chính xác; xây dựng thành các vấn đề đưa ra chất vấn tại kỳ họp. Câu hỏi chất vấn phải rõ ràng, dễ hiểu, đi thẳng vào vấn đề cần hỏi và trên tinh thần xây dựng.

Trong mỗi kỳ họp, Thường trực HĐND cần xác định sớm danh sách đại biểu tham gia chất vấn và các nội dung chất vấn. Đồng thời, phân công các cơ quan liên quan chuẩn bị trả lời chất vấn. Đặc biệt khi điều hành phiên họp chất vấn, đoàn chủ tọa cần hướng người trả lời chất vấn trả lời trực tiếp vào những vấn đề đại biểu hỏi (tránh tình trạng lợi dụng diễn đàn chất vấn để báo cáo thành tích hoặc trả lời vòng vo, né tránh). Những nội dung chất vấn trong kỳ họp liên quan đến trách nhiệm của các cấp, các ngành, có những nội dung chất vấn giải quyết tại kỳ họp, song cũng có những nội dung cần phải có thời gian để giải quyết. Vì vậy, đoàn chủ tọa kỳ họp phải có biện pháp, chủ trương, để các cơ quan chuyên môn giải quyết và trả lời cử tri.

Trong quá trình thực hiện đổi mới phương thức hoạt động, việc nâng cao chất lượng chất vấn và trả lời chất vấn tại các kỳ họp là một nội dung quan trọng, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND.

Lê Thị Liêm