Trong quá trình làm nhà anh mới biết “ông cai thầu” này trước kia làm thợ xây bình thường, do có chút kinh nghiệm, lại không muốn xách bay đi làm thuê mãi nên mới tách ra “ở riêng” rồi chiêu mộ thêm một ít thợ để lên đời thành “cai xây dựng”.

Đây có lẽ không phải trường hợp cá biệt mà chính là thực trạng khá phổ biến hiện nay. Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, các công trình xây dựng nhà ở tư nhân thường rơi vào những trường hợp sau: phần lớn chọn lựa chủ thầu qua giới thiệu của người thân, hàng xóm hay đồng nghiệp chứ không tìm hiểu kỹ năng lực thực sự của nhà thầu. Trong khi đó, đối với những nhóm thợ xây dựng nhà ở tư nhân đa số không đạt yêu cầu về bằng cấp chuyên môn, năng lực thi công theo quy định. Họ thường là những anh thợ cả, có thâm niên trong nghề rồi tự lập ra nhóm xây dựng và bao thầu trọn gói căn nhà. Thậm chí có nhà thầu chỉ biết xây dựng phần thô, còn các khâu hoàn thiện, lắp đặt hệ thống điện, nước, sơn… thì lại khoán cho đội thợ khác. Đa số các cai xây dựng không có đăng ký kinh doanh, nếu có yêu cầu thì nhờ một doanh nghiệp khác đứng tên hộ.

Điều đáng ngại là về phía chủ nhà họ không thực hiện khảo sát xây dựng, không thuê tư vấn lập thiết kế theo quy định, cũng không nhờ người có năng lực để giám sát. Để tiết kiệm thời gian và tiền của, chủ nhà tự đứng ra thiết kế và cũng đồng thời giám sát. Thực tế này dẫn đến tình trạng xây nhà vượt quá số tầng cho phép, thay đổi kết cấu ban đầu. Hứng lên, chủ nhà và cai thầu tự ý thay đổi làm thêm hay cắt bớt một số chi tiết trong bản vẽ thiết kế. Thường thì chủ nhà chuẩn bị hồ sơ thiết kế rất sơ sài, chủ yếu là phục vụ cho việc xin giấy phép xây dựng, khi vào thực tế mới phát sinh nhiều vấn đề cần chỉnh sửa hoặc làm thêm.

Tuy nhiên ở Yên Bái những năm gần đây chưa có trường hợp nào sập nhà dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Theo tài liệu của ngành địa chất thì địa chất ở Yên Bái rất thuận lợi cho việc xây dựng, kể cả những công trình cao tầng. Lợi thế  của chúng ta là có tầng địa chất bên dưới ổn định. Chính từ đó người ta có xu hướng tiết kiệm, bỏ qua những yêu cầu kỹ thuật xử lý phần móng nhà. Bên cạnh đó, ở Yên Bái từ lâu đã áp dụng kỹ thuật móng bè, móng cốc nên có độ vững chãi cần thiết, nếu có bị lún thì cũng xuống đều, ít bị nghiêng hoặc đổ.

Có lẽ vì có địa chất thuận lợi như vậy nên việc quản lý hoạt động xây dựng nhà ở tư nhân những năm qua vẫn chưa thực sự chặt chẽ, nảy sinh tâm lý chủ quan từ cả 2 phía. Mặt khác, tuy không đến mức độ sập đổ nhưng hiện tượng xuống cấp nhanh, nứt, lún, thấm nước diễn ra khá phổ biến ở nhiều công trình. Trước thực trạng trên, vừa qua Bộ Xây dựng đã có Chỉ thị 13 về việc tăng cường quản lý chất lượng các công trình xây dựng của chủ đầu tư là tư nhân. Cụ thể, cơ quan cấp giấy phép xây dựng chịu trách nhiệm kiểm tra hồ sơ khảo sát xây dựng, hồ sơ thiết kế xây dựng đồng thời kiểm tra năng lực của tổ chức, cá nhân khảo sát thiết kế. Các nhà thầu không được thực hiện các hoạt động  xây dựng vượt quá năng lực của mình.

Điểm đáng chú ý là đối với những nhà từ 3 tầng trở lên thì việc thiết kế phải do tổ chức, cá nhân có đủ năng lực thiết kế. UBND tỉnh cũng đã có công văn chỉ đạo các địa phương, ngành hữu quan triển khai thực hiện nghiêm túc Chỉ thị 13 của Bộ Xây dựng. Bên cạnh đó, UBND tỉnh cũng qui định về phân cấp quản lý chất lượng công trình xây dựng nhằm đảm bảo các đơn vị thực hiện đúng Luật Xây dựng, các nghị định của Chính phủ về quản lý chất lượng các công trình xây dựng đồng thời thành lập thanh tra xây dựng nhằm kiểm tra chất lượng các công trình xây dựng trên địa bàn.
Với những động thái tích cực trên, tình trạng xây dựng nhà không phép, sai với thiết kế và không đảm bảo các tiêu chuẩn theo quy định sẽ được hạn chế.

P.V