Kỹ sư - Lê Xuân Long đang chỉ đạo thu hoạch lúa phấn khởi nói với chúng tôi: “Đã trên 10 năm gắn bó và sản xuất giống lúa lai hai dòng, ba dòng thì đây là vụ sản xuất thành công nhất từ trước đến nay. Trước đây những người sản xuất lúa giống lai chỉ ước ao đạt năng suất 30 tạ/ha thôi, nhưng vụ này đạt không dưới 37 tạ/ha. Đây là giống lúa lai TH3-3, một giống mới được đưa vào lai tạo tại Yên Bái”.

Để có được thành công này, những năm qua cán bộ, kỹ sư Trung tâm Giống cây trồng tỉnh đã đưa vào nghiên cứu, lai tạo thành công nhiều tổ hợp lai mới: Nhị Ưu 63, Nhị Ưu 838, Sở Phong số 1, Sở Phong số 2, Minh Dương 70, Vân Hương số 7, Quy Ưu số 1, TH3-4, Việt Lai 20... Nhưng trong các tổ hợp lai, có lẽ thành công nhất từ năng suất, chất lượng hạt giống, phù hợp thổ nhưỡng được bà con nhân dân tin dùng là lúa lai Nhị Ưu  838. Lúa lai Nhị Ưu 838 đã trở thành thương hiệu của Yên Bái.

Không dừng lại ở đó, để tạo ra tập đoàn giống lúa lai đáp ứng cho chương trình chuyển dịch cơ cấu cây trồng, nâng cao giá trị sản xuất trên mỗi ha canh tác đặc biệt là chủ động nguồn giống. Vụ mùa 2007, Trung tâm đưa vào sản xuất 22 ha giống lúa lai TH3-3 tại Trại giống Đông Cuông. Đây là tổ hợp lai mới, song cán bộ kỹ sư không ngừng học hỏi, áp dựng tiến bộ vào sản xuất.

Một trong những yếu tố được xác định là khâu then chốt tạo thành công là quy hoạch, bố trí quần thể phù hợp đến đưa tỷ lệ lúa bố, mẹ hợp lý tạo độ trùng khớp cao. Một trong những quy trình khó khăn nhất là làm sao trong sản xuất lúa giống lai phải đảm bảo được độ thuần của giống, khử lẫn, tỷ lệ nẩy mầm... Trung tâm đều đã làm chủ được.

Khi nói về quy trình sản xuất giống lúa lai kỹ sư Lê Xuân Long - Trại trưởng Trại giống Đông Cuông cho biết: “Sản xuất lúa lai nói chung và giống lai TH3-3 nói riêng, đòi hỏi phải thực hiện quy trình kỹ thuật nghiêm ngặt, trước khi cấy phải áp dụng biện pháp khử lẫn ngay trên mạ, đến khi lúa bắt đầu trỗ lại phải khử lẫn một lần nữa, đảm bảo độ cách ly từ không gian đến thời gian. Làm được như vậy, giống sản xuất ra mới đảm bảo yêu cầu, đáp ứng cho sản xuất, tạo năng suất chất lượng gạo thương phẩm ngon. Ngoài việc đảm bảo chất lượng giống thì yếu tố tạo năng suất trong sản xuất cũng không phải là dễ, ngoài việc áp dụng kỹ thuật, kinh nghiệm thì còn phụ thuộc rất nhiều vào diễn biến của thời tiết”.

Bằng sự nỗ lực cao, toàn bộ diện tích 22 ha lúa giống lai TH3-3 sinh trưởng và phát triển tốt, đến nay đã cơ bản thu hoạch song năng suất bình quân đạt 37 tạ/ha, sản lượng đạt trên 80 tấn. Đặc biệt có nhiều thửa ruộng năng suất đạt 40-41 tạ/ha, một năng suất làm gây bất ngờ với nhiều trại sản xuất lúa lai. Giống TH3-3 là giống lúa lai cho năng suất cao nếu đầu tư thâm canh tốt đạt 77tạ/ha, không chỉ có vậy mà chất lượng gạo thương phẩm cũng rất ngon đáp ứng cho xuất khẩu. Một yếu tố quan trọng nữa là mức đầu tư thâm canh thấp, chống chịu hạn, bạc lá, phù hợp nhiều chân ruộng, thời gian sinh trưởng ngắn phù hợp làm mùa sớm đảm bảo thời vụ làm cây vụ đông. Đây sẽ là một trong những giống chủ lực phục vụ cho sản xuất nông nghiệp Yên Bái. 

Nói về sản xuất cung ứng giống lúa lai ông Nguyễn Văn Vững - Giám đốc Trung tâm Giống cây trồng cho biết; “Trong năm 2007, Trung tâm sản xuất trên 72 ha lúa lai, và hàng chục ha lúa thuần các loại, sản lượng đạt gần 300 tấn. Vừa tổ chức sản xuất, Trung tâm còn làm tốt công tác cung ứng giống được trên 545 tấn giống các loại đáp ứng 50% diện tích lúa giống toàn tỉnh. Giống của Trung tâm sản xuất, cung ứng đáp ứng nhu cầu sản xuất, chất lượng góp phần quan trọng nâng năng suất lúa toàn tỉnh lên gần 100 tạ/ha”. Những con số ấy đã khẳng định được vị thế và có chỗ đứng vững chắc của giống “made in Yên Bái”. Không chỉ chủ động được nguồn giống tại chỗ mà đến nay, giống lúa lai Yên Bái đã vươn ra cung ứng tại các tỉnh: Lào Cai, Lai Châu, Phú Thọ, Tuyên Quang, Hải Phòng...

Thanh Phúc