Từ năm 2012, Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (DS/KHHGĐ) huyện Yên Bình đã triển khai mô hình SLTS&SS tại thị trấn Yên Bình và 3 xã: Đại Đồng, Thịnh Hưng, Phú Thịnh nhằm góp phần nâng cao chất lượng dân số. Tuy nhiên, quá trình thực hiện cũng mới chỉ dừng lại ở mức tập trung tuyên truyền nhằm làm thay đổi nhận thức của cộng đồng về SLTS&SS, là vấn đề rất cần thiết nhằm giúp sinh ra một đứa trẻ khỏe mạnh cả về thể chất, trí tuệ. Khi người mẹ mang thai nếu được kiểm tra sức khỏe định kỳ của cả mẹ lẫn thai nhi, được tư vấn kịp thời thì việc SLTS sẽ giúp nhận biết được biểu hiện khuyết tật về hình thể của thai nhi.

Bác sỹ Đinh Thị Phương - Giám đốc Trung tâm DS/KHHGĐ huyện Yên Bình cho biết: “Bằng kỹ thuật siêu âm có thể phát hiện sớm các trường hợp có nguy cơ mắc bệnh di truyền, các bệnh thoát vị cơ hoành, thoát vị rốn, dị dạng ở chân, tay, khuyết tật ống thần kinh, khuyết tật về tim… để tư vấn cho người mẹ có thể lựa chọn đình chỉ thai nghén vì lý do không thể nuôi được như trường hợp thai vô sọ khi đứa trẻ đẻ ra hoặc có thể tư vấn để điều trị cho thai nhi ngay từ trong bụng mẹ”.

Tuy nhiên, SLTS cũng chưa thể phát hiện hết được các nguy cơ dị tật bẩm sinh, bệnh tật bởi có trường hợp khi đứa trẻ ra đời mới phát hiện được bệnh tật. Vì thế, cần phải SLSS để phát hiện sớm dị tật thông qua cách lấy máu gót chân trẻ sơ sinh trong vòng 72 giờ sau khi sinh để xét nghiệm nhằm phát hiện sớm các chứng bệnh: suy tuyến giáp trạng bẩm sinh, hội chứng down và thiếu men G6PD (gây biến chứng vàng da, dẫn đến bệnh lý về não có thể gây tử vong hay biến chứng thần kinh, chậm phát triển). Từ đó, các bác sỹ sẽ tìm biện pháp can thiệp kịp thời đối với những bệnh có thể và tư vấn tâm lý cho bà mẹ.

Bác sỹ Phương cho biết thêm: “Người dân có nhu cầu SLTS&SS khá nhiều nhưng hiện mới chỉ một bộ phận dân cư ở gần trung tâm huyện được tiếp cận dịch vụ, còn bà con vùng nông thôn hầu hết chưa được hưởng lợi từ chương trình do thiếu thông tin, điều kiện kinh tế khó khăn, chưa có điều kiện để lấy máu gót chân để gửi lên bệnh viện tuyến trên vì huyện chưa thể thực hiện được”. Vì thế, năm 2014 tại các xã thực hiện mô hình trong huyện mới chỉ tiến hành SLTS cho 4/40 ca theo kế hoạch, đạt 10%. Ngoài những lý do trên, nhiều cặp vợ chồng sinh con nhưng vẫn còn nhận thức chưa đúng mức về tác dụng của SLTS&SS đã phần nào làm ảnh hưởng đến kế hoạch SLTS&SLSS và chất lượng dân số.

Chị Nguyễn Thị Phượng, ở thôn 3, xã Đại Đồng đang mang thai tháng thứ tám và chị rất quan tâm đến việc sinh con, sức khỏe của con sau này nên chị thường xuyên đi kiểm tra, khám thai theo định kỳ tại trạm y tế, bệnh viện huyện, tỉnh. Chị Phượng tâm sự: “Mặc dù thai nhi phát triển tốt, chưa có phát hiện gì về bệnh tật nhưng sau khi sinh em bé tôi vẫn phải lấy mẫu máu gửi đi xét nghiệm để thật sự yên tâm về sức khỏe con cái về sau này”. Mong rằng, sẽ có nhiều người cùng chung suy nghĩ như chị Phượng. Có như vậy, thì chất lượng dân số mới ngày càng cải thiện.

Vũ Đồng