Trong chuyến công tác tại huyện Lục Yên, chúng tôi đã đến xã Minh Xuân để tìm hiểu tình hình thực tế sau 3 năm triển khai Chương trình 134 trên địa bàn xã. Điểm đầu tiên đến thăm là gia đình anh Hoàng Văn Thật, dân tộc Tày, trú tại thôn 10. Anh Thật, trong ngôi nhà đang giai đoạn hoàn thiện, phấn khởi nói: "Gia đình em là một trong 3 hộ của thôn được bình xét là hộ nghèo nên được hưởng lợi từ Chương trình 134 về hỗ trợ nhà ở 5 triệu đồng.

Hiện nay, nhà có 5 khẩu nhưng chỉ có 3 sào ruộng, cuộc sống còn vất vả lắm. Dựng ngôi nhà này là cũng phải đi vay thêm tiền của anh em họ hàng và cả Ngân hàng nữa. Tiền chưa được thanh toán bởi sau khi nhà hoàn thành nghiệm thu mới được, đây là cái khó khăn, bởi nghèo thì vay đâu cũng khó. Một số hộ trong xã, chúng em biết, được xét hỗ trợ về nhà ở nhưng cũng đành chịu bởi cái ăn hàng ngày còn thiếu thì tiền đâu mà phụ thêm vào để dựng nhà. Bây giờ, cái nhà gọi là ở được cũng phải có từ 15 đến 20 triệu đồng...".

Điểm thứ hai chúng tôi đến thăm  là gia đình chị Nguyễn Thị Mỳ, dân tộc Tày, ở thôn 4. Chị Mỳ được Chương trình hỗ trợ giếng nước. Chị cho hay: "Gia đình đào giếng từ tháng 12 năm 2006 và được cán bộ kiểm tra và ký xác nhận 280 ngàn đồng, nói đây là tiền hỗ trợ cho các hộ đào giếng được như vậy...". Chúng tôi hết sức ngạc nhiên với con số 280 ngàn đồng, quay sang hỏi chị Vi Thị Nguyện - Phó phòng Dân tộc và Tôn giáo huyện và anh Phạm Ngọc Quảng - Chủ tịch UBND xã đi cùng thì tất cả đều trả lời không biết. Tôi hỏi chị về số tiền 280 ngàn đồng và giải thích rằng gia đình chị phải được nhận đủ 300 ngàn đồng/1 giếng nước, bởi đây là quy định của Chương trình 134 hỗ trợ cho hộ đào giếng nước. Nghe vậy, Chị Mỳ cho biết thêm: " "Em chỉ biết, vào thời điểm đó gia đình em cùng 6 hộ nữa đều nhận 280 ngàn đồng, gồm hộ ông: Hoàng Văn Đối, Trần Văn Thịnh, Hoàng Thị Mọi, Bùi Văn Thà, Nông Thị Căn và được hai người là ông Hoàng Chí Viện (công an) và ông Hoàng Văn Quảng (trưởng thôn) đưa cho ký nhận"...

Điểm thứ 3 chúng tôi đến là gia đình ông Hoàng Văn Đối cũng ở thôn 4. Khi hỏi về đời sống thường nhật của gia đình thì đúng gia đình ông có hoàn cảnh khó khăn. Nhưng khi hỏi vợ, chồng ông có phải là người dân tộc không thì ông Đối ấp úng và chỉ nói được mấy câu tiếng dân tộc Tày. Tôi nói với ông Đối, anh nói tiếng Tày không đúng, xin khẳng định anh không phải là người dân tộc Tày. Sau vài phút lúng túng, ông Đối đành phải thừa nhận, vợ chồng ông là dân tộc Kinh. Khi hỏi về chiếc giếng nước của gia đình đang sử dụng, thì ông Đối cho biết, gia đình đào từ năm 2006 và cũng được nhận 280 ngàn đồng và thời điểm tháng 12.

Khi được hỏi ai đưa tiền cho gia đình, thì đều nhận được câu trả lời là ông Viện và ông Quảng. Tôi hỏi chị Vi Thị Nguyện- Phó phòng Dân tộc và Tôn giáo huyện rằng gia đình ông Đối có phải là hộ được nhận tiền hỗ trợ không? Chị trả lời: "Do chủ quan không kiểm tra hết, chứ như trường hợp như gia đình ông Đối là không thuộc diện được nhận tiền hỗ trợ...".

Tại buổi làm việc với UBND xã  Minh Xuân, chúng tôi đề nghị các đồng chí lãnh đạo chính quyền địa phương cho gặp ông Hoàng Chí Viện (công an) và ông Hoàng Văn Quảng (trưởng thôn 4), để tìm hiểu rõ những vấn đề liên quan. Sau hơn 1 giờ chờ đợi thì được tin, ông Viện đi học ở tỉnh, còn ông Quảng đi vắng.

Tại buổi làm việc với ông Hoàng Văn Vui- Phó chủ tịch UBND huyện, kiêm Trưởng ban quản lý dự  án, được biết, Chương trình 134 trong 2 năm 2005 và 2006 triển khai trên địa bàn huyện Lục Yên với tổng kinh phí đã thực hiện đạt 4 tỷ 315 triệu đồng. Riêng năm 2007, huyện tiếp tục thực hiện chỉ tiêu kế hoạch 4 tỷ 430 triệu đồng. Trong đó, tạo quỹ đất sản xuất 50 ha, vốn 250 triệu đồng; hỗ trợ làm 666 nhà ở, vốn 3 tỷ 330 triệu đồng; nước sinh hoạt 600 cái, giếng nước 500 cái, tổng vốn 450 triệu đồng.

 Ngoài ra, còn xây dựng 1 công trình nước tập trung tại thôn 20, xã Mường Lai, trị giá 400 triệu đồng. Cho đến thời điểm hết tháng 9 năm 2007, toàn huyện mới thực hiện vốn đạt 690 triệu đồng. Hiện, Ban chỉ đạo Chương trình 134 của huyện đang chỉ đạo các xã hoàn thiện hồ sơ các hộ được hưởng lợi, sớm trình các cơ quan có thẩm quyền hoàn thành theo đúng kế hoạch phê duyệt trong năm 2007.

Về vấn đề ở xã Minh Xuân, ông Hoàng Văn Vui - Phó chủ tịch UBND huyện cho rằng, đây là một tắc trách của các ngành chức năng cũng như thiếu sự kiểm tra thường xuyên của cấp trên cũng như cơ sở mới dẫn tới tình trạng trên. Vấn đề này, thời gian tới huyện sẽ trực tiếp thành lập đoàn kiểm tra cụ thể  tất cả các địa phương được Chương trình đầu tư và sẽ nghiêm khắc xử lý đối với cán bộ cố tình vi phạm.

Mong rằng, huyện Lục Yên sớm kiểm tra, rà soát tất cả các chương trình đã và đang được đầu tư cho đồng bào dân tộc thiểu số nghèo, để nguồn vốn đầu tư của Nhà nước hỗ trợ cho đồng bào thực sự  mang lại hiệu quả.

 Thạch Phong