Đến nay, thị xã đã hoàn thành việc bố trí mạng lưới trường lớp, với 95% số phòng học xây cấp 4 trở lên, trong đó có 85% số phòng học được xây dựng kiên cố; có 5 trường đạt chuẩn quốc gia; 100% xã, phường có trung tâm học tập cộng đồng. Việc hoàn thiện hệ thống trường lớp đồng nghĩa với việc phát triển qui mô, số lượng huy động người trong độ tuổi đi học: tỷ lệ huy động trẻ đi nhà trẻ đạt 65%, mẫu giáo 95%, tiểu học 100%, THCS  98%, THPT 56%. Cùng với đó, công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu và công tác khám chữa bệnh cho nhân dân được tăng cường.

Bên cạnh sự đầu tư của Nhà nước, Bệnh viện Đa khoa thị xã Nghĩa Lộ đang được đầu tư hàng trăm tỷ đồng để nâng cấp với cơ sở vật chất khang trang, trang thiết bị hiện đại. Thị xã đã chủ động phát huy nội lực để triển khai xây dựng chuẩn quốc gia về y tế xã, đến nay có 6/7 xã, phường đạt chuẩn. Các chương trình y tế quốc gia được triển khai có hiệu quả, nên trên địa bàn nhiều năm không có dịch bệnh lớn xảy ra, tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng giảm xuống còn dưới 19%, tỷ lệ tăng dân số tự nhiên còn 0,88%.

Có thể nói, trong lĩnh vực văn hóa - xã hội, nổi bật nhất là phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa". Đã có 121/121 tổ dân phố, thôn bản ra mắt xây dựng tổ, bản văn hóa, trong đó 56 tổ, bản đạt danh hiệu cấp thị. Thị xã cũng đã ra mắt 4 phường, xã văn hóa, 3 làng văn hóa thanh niên, một xã không có người nghiện ma túy, 7 câu lạc bộ phòng chống tệ nạn xã hội, 134 đội văn nghệ...

Từ khi triển khai cuộc vận động thì phong trào thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội được nhân dân nghiêm túc thực hiện đúng qui định, không còn hiện tượng tảo hôn, ép cưới, thách cưới; việc tang ma loại bỏ những hủ tục mê tín lạc hậu; tệ nạn ma túy, mại dâm giảm. Thị xã đã cơ bản xóa tập tục lạc hậu của đồng bào dân tộc là làm chuồng gia súc dưới gầm nhà sàn, phân rác không được xử lý gây ô nhiễm môi trường. Nhờ đó, tỷ lệ hộ gia đình đạt tiêu chuẩn "Gia đình văn hóa" đạt trên 80%.

Không ngừng xây dựng đời sống mới, các giá trị văn hóa đặc thù, bản sắc cũng đang được người dân quan tâm khôi phục và phát huy. Hằng năm, thị xã đều tổ chức những hội thi, hội diễn khuyến khích các nghệ nhân bảo tồn, truyền dạy những làn điệu dân ca Thái, Tày, Mường; các điệu múa, trò chơi dân gian như ném còn, tó mắc lẹ, tát yến... được duy trì; các hội thi và giới thiệu món ăn độc đáo của dân tộc, trang phục dân tộc, các lễ hội Rằm tháng Giêng, Tết Síp sí, "Xên Mường", sinh hoạt "Hạn Khuống" được tổ chức đã thu hút sự tham gia của các nghệ nhân và nhân dân.

Bên cạnh đó, thị xã khôi phục và phát triển ba làng dệt thổ cẩm truyền thống, đồng thời tiến hành công việc bảo tồn nhà sàn dân tộc Thái cùng các phong tục đẹp, gắn với phát triển văn hóa du lịch, du lịch sinh thái. Đặc biệt, thị xã tổ chức mở lớp dạy chữ Thái cổ, thu hút nhiều thanh niên tham gia. Như vậy, việc bảo tồn chữ Thái cổ cũng như những giá trị truyền thống đã được lớp trẻ hôm nay đón nhận, trân trọng để kế thừa và phát huy.

Thị xã Nghĩa Lộ đang phát triển nhanh chóng, mang dáng dấp một đô thị hiện đại, nhưng bên trong vẫn chứa đựng những nét văn hóa truyền thống. Hiện đại và truyền thống đang hòa quyện để tạo nên sự phát triển mạnh mẽ cho mảnh đất này.

Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, giữ gìn bản sắc dân tộc tại cơ sở.
Trong ảnh: Khách du lịch xem biểu diễn múa xòe tại nhà sàn của đồng bào Thái xã Nghĩa An.

Minh Bảo