Đây cũng chính là điều kiện rất thuận lợi để phát triển các ngành nghề dịch vụ cũng như tạo việc làm tăng thu nhập cho lao động địa phương. Bên cạnh đó, Mông Sơn còn có thế mạnh phát triển chăn nuôi và trồng màu trên đất dưới cốt nước hồ Thác Bà. Tiềm năng thế mạnh kinh tế như vậy, nhưng thu nhập bình quân đầu người ở Mông Sơn mới chỉ đạt 4,5 triệu đồng/người/năm và một trong những nguyên nhân chính của mức thu nhập thấp là do chưa ổn định được dân số, đặc biệt là tình trạng sinh con thứ 3 trở lên còn khá cao. Cụ thể, trong năm 2008 có tới 15 trường hợp sinh con thứ 3 trở lên, trong đó có cả trường hợp sinh con thứ 5 thứ 6 và quí I năm 2009, đã có 3 trường hợp sinh con thứ 3. Theo khảo sát của Ban dân số xã Mông Sơn thì hiện nay còn 5 trường hợp đang mang thai con thứ 3.

Vì đẻ nhiều, đẻ dày không có thời gian, sức khỏe để lao động sản xuất và phải chi phí rất nhiều cho mỗi lần sinh nở nên dẫn đến đói nghèo là tất yếu. Trong tổng số 56 hộ nghèo của xã thì phần lớn do đông con. Lý giải về thực trạng công tác dân số của xã Mông Sơn, ông Trần Kim Niên – Chủ tịch UBND, Trưởng ban dân số xã cho rằng, nguyên nhân là do địa bàn rộng phức tạp, đồng bào theo đạo Thiên chúa chiếm đa số, đời sống của người dân còn gặp nhiều khó khăn, trình độ dân trí không đồng đều; một bộ phận người dân chưa hiểu rõ nội dung Pháp lệnh Dân số, còn tư tưởng lạc hậu trọng nam khinh nữ. Đặc biệt, do ruộng nước ít, các cặp vợ chồng trẻ mới xây dựng gia đình ra ở riêng thường đi làm thuê hoặc đi ra hồ đánh bắt tôm cá nên rất khó gặp gỡ tiếp cận các đối tượng này để tuyên truyền vận động, từ đó đã làm ảnh hưởng tới công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình của xã.

Cùng với những nguyên nhân nêu trên, còn có nguyên nhân là năm 2008, do bộ máy tổ chức dân số thay đổi, chế độ đãi ngộ cho cán bộ dân số cơ sở còn thấp nên cán bộ chuyên trách dân số cũng như đội ngũ cộng tác viên dân số xã hoạt động thiếu hiệu quả, các đoàn thể chưa có sự phối hợp chặt chẽ trong công tác tuyên truyền.

Trên cơ sở phân tích, đánh giá nghiêm túc, khách quan về thực trạng công tác dân số của xã, đồng thời xác định rõ để thực hiện tốt mục tiêu xóa đói giảm nghèo và làm giàu cho người dân thì cấp ủy, chính quyền xã cũng đã xác định trước hết cần tập trung ổn định dân số. Vì vậy, ngay từ đầu năm 2009, Đảng bộ xã Mông Sơn đã củng cố kiện toàn Ban dân số xã do đồng chí Chủ tịch UBND xã trực tiếp làm trưởng ban. Ngay sau khi củng cố kiện toàn Ban dân số xã đã đề ra nhiệm vụ cụ thể đó là: Trong năm 2009, phấn đấu vận động 194 trường hợp áp dụng các biện pháp tránh thai, trong đó có 13 ca đình sản, 69 trường hợp đặt vòng, còn lại là dùng thuốc tránh thai và bao cao su; phấn đấu giảm tỷ lệ phát triển dân số tự nhiên xuống dưới 1,4%.

Để thực hiện được mục tiêu này, Ban dân số xã đã phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên phụ trách từng thôn tiến hành rà soát nắm chính xác số cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ chưa sử dụng các biện pháp tránh thai của từng thôn và căn cứ vào đó để giao chỉ tiêu cho từng thôn. Bên cạnh đó, giao cho các cộng tác viên dân số trong năm 2009, mỗi cộng tác viên phải vận động được 1 ca đình sản, 5 ca đặt vòng, 5 trường hợp dùng thuốc tránh thai. Cùng với giao chỉ tiêu và phân công nhiệm vụ cho các thôn, các thành viên ban chỉ đạo và đội ngũ cộng tác viên, Ban dân số xã Mông Sơn đã tổ chức chiến dịch tăng cường tuyên truyền, vận động lồng ghép dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản kế hoạch hóa gia đình đợt I năm 2009.

Thông qua chiến dịch này, cùng với tuyên truyền trực tiếp tại tất cả 9 thôn trong xã, tổ chức tuyên truyền hàng ngày trên hệ thống loa truyền thanh của xã sẽ cấp phát trên 500 tờ bướm, tờ rơi về các biện pháp tránh thai cho các đối tượng trong độ tuổi sinh đẻ. Ngoài ra, đội ngũ cộng tác viên còn trực tiếp tư vấn cho các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ chưa áp dụng các biện pháp tránh thai để họ hiểu và tự lựa chọn cho mình một biện pháp tránh thai phù hợp.

Một trong những biện pháp vừa mang tính đột phá vừa mang tính lâu dài đối với công tác dân số ở Mông Sơn đó là, Đảng bộ xã đã coi việc thực hiện chỉ tiêu dân số là một trong những tiêu chí để phân xếp loại chi bộ, các đoàn thể và từng cán bộ đảng viên công chức xã hàng năm. Đồng thời, đưa công tác dân số vào quy ước, hương ước của các thôn trong phong trào xây dựng gia đình văn hóa, làng bản văn hóa, phong trào xây dựng họ đạo tiên tiến và người giáo dân gương mẫu.

Nhờ thực hiện đồng bộ các biện pháp như vậy, công tác dân số Mông Sơn bước đầu đã có chuyển biến tích cực từ đầu năm 2009. Hiện tại, xã đã có trên 5 mươi trường hợp tự nguyện áp dụng các biện pháp tránh thai, trong đó có 15 ca đặt vòng, 2 trường hợp đăng ký đình sản, còn lại là uống thuốc tránh thai. Như vậy, trong tổng số 788 cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ của xã thì đã có 640 cặp sử dụng các biện pháp tránh thai.

Với những biện pháp, giải pháp thiết thực, đồng bộ mà Đảng bộ, chính quyền xã đang thực hiện, chắc chắn rằng, Mông Sơn sẽ nhanh chóng hạn chế đến mức thấp nhất các trường hợp sinh con thứ 3 và sớm đạt được mục tiêu ổn định dân số góp phần xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

Đức Huân