Ở Việt Nam, mất cân bằng giới tính khi sinh (MCBGTKS) theo hướng thừa nam, thiếu nữ có biểu hiện từ đầu những năm 2000. Đến ngày 1/4/2009, kết quả Tổng điều tra Dân số và Nhà ở cho thấy, cả nước có 35/64 tỉnh, thành phố có tỷ số giới tính khi sinh (TSGTKS) cao trên 110, trong đó tỉnh Yên Bái có TSGTKS là 111,6; năm 2010 là 111,7. Theo báo cáo của trung tâm Dân số - kế hoạch hoá gia đình (DS-KHHGĐ) các huyện, thị xã, thành phố, TSGTKS ở các vùng trong tỉnh có sự chênh lệch khá lớn, như: thành phố Yên Bái 117,7, huyện Văn Yên 115, Trấn Yên 113, Văn Chấn 111,9...

Từ năm 2009 đến nay, một số hoạt động can thiệp MCBGTKS đã được thực hiện từ tỉnh tới cơ sở. Năm 2011, Yên Bái là một trong 43 tỉnh trong cả nước được thực hiện Mô hình Can thiệp giảm thiểu MCBGTKS. Với quy mô trên 72 xã của 9 huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh. Đây là những xã, phường, thị trấn ở khu trung tâm, có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển, có dịch vụ y tế thuận lợi và những xã có tỷ số giới tính khi sinh hiện nay cao trên mức bình thường.

Mục tiêu của mô hình nhằm: cung cấp kiến thức, thông tin tới các nhà lãnh đạo các cấp và người dân về thực trạng, hậu quả của MCBGTKS, các quy định của nhà nước về nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi, từ đó có sự nhìn nhận bình đẳng giữa trẻ em trai và trẻ em gái; hạn chế các hành vi can thiệp tới quy luật sinh sản tự nhiên có chủ định lựa chọn giới tính thai nhi, góp phần từng bước khống chế tốc độ gia tăng nhanh tỷ số giới tính khi sinh trên địa bàn tỉnh.

Là năm đầu tiên triển khai mô hình, do đó một số hoạt động ưu tiên được chọn, đó là: khảo sát thực trạng, thống kê số liệu đầu vào ở những địa bàn triển khai mô hình.

Trên cơ sở đó xây dựng thiết kế hoạt động phù hợp, đồng thời làm căn cứ đánh giá kết quả tác động của chương trình sau một giai đoạn thực hiện. Tổ chức nhiều loại hình truyền thông tới các tầng lớp nhân dân; chuyển tải thông điệp thông qua quảng cáo, kẽ vẽ khẩu hiệu, pa nô áp phích nhân dịp kỷ niệm ngày Dân số Thế giới 11/7, ngày Dân số Việt Nam 26/12, Tháng hành động quốc gia về Dân số và trong các chiến dịch truyền thông dân số tổ chức tại cộng đồng.

Truyền thông trực tiếp tới người dân tại thôn, bản, tổ nhân dân; kết hợp lồng ghép tuyên truyền trong các hội nghị do các ban, ngành, đoàn thể tổ chức. Kiểm tra, giám sát việc thực hiện qui định nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi đối với các cơ sở y tế làm dịch vụ siêu âm, phá thai; tiếp tục quán triệt thực hiện các quy định nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi.

Đặc biệt văn bản chỉ đạo của Bộ Y tế về nghiêm cấm lạm dụng kỹ thuật cao để lựa chọn giới tính khi sinh và tổ chức cho các thầy thuốc ký cam kết không hỗ trợ người dân lựa chọn giới tính thai nhi. Kiểm tra, giám sát các cơ sở cung cấp dịch vụ văn hóa phẩm về việc thực hiện qui định nghiêm cấm tuyên truyền, phổ biến phương pháp tạo giới tính thai nhi.

Để tổ chức thực hiện có hiệu quả các hoạt động can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh ở những địa bàn trọng tâm, rất cần có sự quan tâm chỉ đạo sát sao của các cấp ủy Đảng, chính quyền, sự tham gia phối hợp chặt chẽ của các sở, ban, ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội.

Đồng thời có sự đồng thuận, hưởng ứng tích cực của người dân; tổ chức thực hiện một cách đồng bộ, thường xuyên, liên tục các giải pháp giữa truyền thông vận động gắn với thực thi nghiêm các quy định của nhà nước về nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi. Bởi, vấn đề không thể giải quyết trong trước mắt, cần tiếp tục thực hiện trong nhiều năm tới như một chiến lược nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống con người, vì trách nhiệm với đất nước trong tương lai.

 Hà Thị Bình