Mây nếp là loài cây thân leo, mọc cụm. Cây mây nếp có tên khác là: mây tắt, mây trắng, mây ruột già, mây nhà) và có tên khoa học: Calamus tetradactylus Hance, thuộc họ thực vật: họ cau (Arecaceae). Mây nếp là một trong những loài mây có khu phân bố rộng nhất ở Việt Nam, tập trung nhiều ở Lào Cai, Yên Bái, Hòa Bình và Nghệ An.

1. Nguồn giống: Chọn cây mẹ trên 7 tuổi mọc ở nơi quang hoặc có ngọn mọc vượt lên khỏi tán rừng hay tán cây gỗ. Hạt thu được hong khô trong nhà và cất giữ nơi khô ráo, thoáng mát để làm giống.

2. Tạo cây con:

+ Đất gieo: Chọn nơi đất bằng, ẩm, thoát nước, có thành phần cơ giới nhẹ. Lên luống rộng 0,8 - 1,0m, bón 3 - 4kg phân chuồng hoai/1m2 mặt luống. Nơi có nhiều kiến cần rắc vôi.

+ Gieo ươm: Nếu gieo quả trực tiếp phải 4 tháng hạt mới nảy mầm, còn nếu ngâm nước lạnh trong 24 giờ sau đó đãi sạch vỏ và cùi rồi xử lý bằng nước ấm 40 - 45^oC (2 sôi 3 lạnh) thì sau 15 - 20 ngày, hạt bắt đầu nứt nanh và 30 - 45 ngày lá mầm hình kim xuất hiện. Sau khi gieo hạt, cần làm giàn che bằng phên nứa hoặc thân đay... Tưới nước 2 lần/ngày để đảm bảo độ ẩm cho hạt chóng nảy mầm.

+ Cấy cây: Sau khi gieo 2 - 3 tháng, thấy lá mầm dạng kim đâm qua lớp đất che phủ là có thể cấy cây.

+ Tiêu chuẩn cây con: Cây ươm 1,5 tuổi trở lên, cao trên 20 - 30cm với 3 - 4 lá có thể mang trồng. Nếu cây ươm rễ trần trên luống thì đánh bầu đất rộng 5cm và trồng vào mùa xuân. Muốn vận chuyển cây con đi xa phải hồ rễ và giữ rễ luôn ẩm.

3. Kỹ thuật trồng:

+ Thời vụ: Trồng vào vụ xuân hoặc đầu mùa mưa.

+ Phương thức trồng:

- Trồng dưới tán rừng tự nhiên hoặc rừng trồng độ tàn che 0,3 - 0,4.

- Trồng quanh nhà hoặc trong vườn, ven hàng rào, dọc mương máng, đất chuẩn bị đòi hỏi không cầu kỳ.

+ Mật độ: 3.300 cây/ha (1x3m) hay 2.500 cây/ha (1x4m) hoặc 1.650 cây/ha (2x3m).

+ Xử lý thực bì: Phát dọn theo rạch quanh hố trồng đảm bảo giữ được cây che bóng và có trụ leo cho cây trồng, nơi không có phải trồng hoặc cắm cọc cho cây leo. Kinh nghiệm trong nhân dân là đào mương sâu 1m, rộng 0,8m cạnh hàng tre và trồng mây bên kia bờ mương cách 0,5m, khi mây lớn cho leo lên cây tre.

+ Làm đất: Cục bộ theo hố, kích thước hố 15 x 15 x 15cm hoặc 20 x 20 x 20cm. Có điều kiện bón lót 200 - 300g phân hữu cơ vi sinh hoặc 1 - 2kg phân chuồng hoai/cây.

Khi trồng mây dưới tán rừng tự nhiên: Phát theo băng rộng 2m, dọn sạch cây. Băng phát cách nhau 4m. Kích thước hố 15 x 15 x 15cm. Mỗi hố trồng 2 - 3 cây con.

+ Trồng cây: Moi đất đặt cây vào hố, xé bỏ vỏ bầu nếu có, lấp đất nén chặt để cây mau bén rễ và lấp đất ngang cổ rễ cây để mây dễ đẻ nhánh sau này.

4. Chăm sóc, bảo vệ cây trồng:

Trong 2 năm đầu, mỗi năm làm cỏ 2 - 3 lần kết hợp với vun xới. Hàng năm phải luỗng phát dây leo, bụi rậm một lần để đảm bảo ánh sáng cho cây phát triển. Khi mây lớn và leo lên giá thể, tiến hành phát cành cây để điều chỉnh ánh sáng giúp cho mây vươn lên sinh trưởng tốt. Cần đề phòng trâu, bò và châu chấu ăn lá mây non.

Nơi đất tốt, gần nhà, mây trồng sau 3 - 4 năm có thể thu hoạch. Mây trồng thành rừng sau 5 - 10 năm, khi bẹ lá ở gốc bị chết và rụng đi để lộ sợi mây trắng có thể thu hoạch. Sau đó 2 năm thu hoạch 1 lần. Khi thu hoạch, chặt gốc cách mặt đất 10cm rồi lôi ra khỏi khóm mây.

Kỹ sư: Lê Thị Hải Yến (Trung tâm Khuyến nông Yên Bái)