Tháng 5 năm 2013, Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh Yên Bái triển khai Dự án "Xây dựng mô hình cộng đồng tự quản thu gom bao bì thuốc BVTV sau khi sử dụng" tại 2 xã điểm xây dựng nông thôn mới của tỉnh là Tân Đồng (Trấn Yên) và Đại Phác (Văn Yên). Dự án đã hỗ trợ 2 xã xây dựng 38 bể chứa, trong đó có 30 bể nhỏ và 8 bể lớn ngay trên các cánh đồng để chứa chai lọ, vỏ bao bì thuốc BVTV. Trạm bảo vệ thực vật các huyện đã tổ chức tập huấn hướng dẫn kỹ thuật cho các hộ dân về sử dụng thuốc BVTV theo nguyên tắc "4 đúng".

Xã Đại Phác có diện tích đất nông nghiệp trên 320ha, trong đó diện tích lúa nước 129ha, diện tích soi bãi, hoa màu gần 140ha. Trước đây, chai lọ, vỏ bao bì thuốc BVTV sau khi sử dụng không có chỗ chứa, nông dân chủ yếu vứt tự do ngoài cánh đồng, trên đường đi, nơi pha thuốc, bờ mương, bờ ruộng… ảnh hưởng rất lớn đến môi trường, làm ô nhiễm nguồn nước. Từ khi có mô hình tự quản thu gom bao bì thuốc BVTV sau khi sử dụng thì tình trạng này đã không còn, các hộ dân tự giác vận động lẫn nhau bỏ vỏ bao bì thuốc vào các bể chứa.

Ông Ngô Văn Tĩnh ở thôn 4 cho hay: "Trước đây, chúng tôi thường vứt bừa bãi chai lọ, vỏ bao thuốc trên cánh đồng vì không có chỗ chứa. Bây giờ, sau khi được tập huấn, hiểu rõ tác hại của những loại rác thải độc hại này đồng thời lại được xây dựng những bể chứa thuận tiện nên chúng tôi đã ý thức được phải thu gom và bỏ chai lọ, vỏ bao thuốc vào đúng nơi quy định".

 Một điều thuận lợi là trước khi xây dựng các bể chứa, các hộ dân được họp bàn, lựa chọn vị trí phù hợp, dựa theo bản đồ quy hoạch của xã. Điểm xây dựng thuận tiện đường giao thông, phân bố hợp lý cho nông dân khi pha chế, xa nguồn nước, xa khu dân cư, không ảnh hưởng môi trường xung quanh.

Từ khi mô hình tự quản đi vào hoạt động, trên các cánh đồng không còn tình trạng chai lọ, vỏ bao thuốc vứt bừa bãi, góp phần tích cực để địa phương thực hiện tiêu chí về môi trường trong xây dựng nông thôn mới. Ông Hoàng Văn Hải - Phó chủ tịch UBND xã Đại Phác chia sẻ: "Thấy được hiệu quả từ mô hình này đối với việc bảo vệ môi trường nên trong thời gian tới, chúng tôi sẽ đầu tư xây dựng thêm nhiều bể chứa hơn nữa để nông dân sử dụng hiệu quả. Từ đó vừa góp sức xây dựng nông thôn mới vừa nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp".

Tân Đồng (Trấn Yên) cũng là xã điểm xây dựng nông thôn mới của tỉnh Yên Bái. Toàn xã có diện tích gần 2.700ha, trong đó đất sản xuất nông - lâm nghiệp chiếm trên 400ha. Từ trước tới nay, số lượng vỏ bao bì thuốc BVTV mà người dân sử dụng cũng đều không có chỗ chứa theo quy định mà vứt bừa bãi. Vì vậy, chính quyền và nhân dân rất ủng hộ xây dựng mô hình "Cộng đồng tự quản thu gom bao bì thuốc BVTV sau khi sử dụng". Tham gia mô hình này, các hộ dân được tập huấn về sử dụng thuốc BVTV theo nguyên tắc "4 đúng", hiểu biết về một số đối tượng sâu bệnh hại trên các cây trồng chính cũng như các biện pháp phòng trừ.

Để mô hình  phát huy hiệu quả, tháng 9 năm 2013, xã Tân Đồng đã thành lập nhóm tự quản gồm 5 người, có 1 nhóm trưởng và 4 trưởng thôn là thành viên. Nhóm tự quản chịu trách nhiệm phụ trách khu vực, cánh đồng về việc kiểm tra, giám sát khi người dân phun thuốc, tập hợp số bao bì sau khi sử dụng đưa vào các bể nhỏ. Sau khi các bể nhỏ đầy, nhóm vận chuyển tới các bể lớn để thu gom và tiêu hủy. Thời gian tới, xã tiếp tục nhân rộng tới tất cả các thôn để thực hiện tốt tiêu chí số 17 về môi trường trong Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới.

Bà Trần Thị Kiều Nhung - Phó chủ tịch UBND xã cho biết: "Khi đi kiểm tra đồng ruộng, chúng tôi thấy những chai lọ, bao bì thuốc được bỏ vào đúng nơi quy định; không còn tình trạng vứt bừa bãi dưới mương, dưới ruộng. Mô hình này thực sự đã thay đổi được suy nghĩ và hành động của người dân nên chúng tôi phấn đấu nhân rộng tới tất cả các thôn để giảm tình trạng ô nhiễm môi trường, đảm bảo sức khỏe lâu dài cho người dân".

Mới đi vào hoạt động được gần 1 năm nhưng mô hình "Cộng đồng tự quản thu gom bao bì thuốc BVTV sau khi sử dụng" bước đầu phát huy hiệu quả tích cực, tạo chuyển biến trong nhận thức và hành động của mọi người, nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân trong bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, rác thải từ chai lọ, vỏ bao bì thuốc BVTV không thể tiêu hủy bằng cách chôn hoặc đốt như các loại rác thải thông thường. Vì vậy, để giảm tác hại với môi trường cần có sự quan tâm của các ngành chức năng bảo đảm tiêu hủy đúng quy trình, an toàn. Mô hình cũng cần được nhân rộng để hướng đến một nền nông nghiệp sạch, bền vững, hiệu quả và thân thiện với môi trường.

 Thanh Tiến