P.V: Thưa ông, từ đầu năm đến nay, thời tiết trên địa bàn có nhiều diễn biến bất thường. Ông đánh giá thế nào về những biểu hiện bất thường này?

Ông Lò Huy Hoàn:  Có thể nói đã có những nét dị thường của thời tiết. Cụ thể, từ đầu năm 2016 đến nay chính là kỳ EL-Nino (pha nóng) kéo dài và mạnh nhất. Nhưng do ảnh hưởng của đợt không khí lạnh rất mạnh xuất hiện lại trong vòng 40 năm trở lại đây xảy ra ngày 22, 23 tháng 1/2016, kết hợp với rãnh gió tây trên cao gây ra mưa và mưa rào. Mọi người đều đã chứng kiến thời tiết đợt rét hại kéo dài 7 ngày (từ 23 - 29/1/2016) và đã xuất hiện mưa tuyết trong ngày 24, ở các khu vực vùng cao huyện Văn Chấn, Trạm Tấu, Mù Cang Chải của tỉnh. Băng giá xảy ra trong khoảng 4 ngày đã thiệt hại lớn cho sản xuất và ảnh hưởng đến đời sống người dân.

Gần đây, từ đêm 21 và ngày 22 tháng 4/2016 do ảnh hưởng của rãnh thấp bị nén kết hợp với hội tụ gió trên cao từ 1.500 mét đến 5.000 mét, nên các khu vực trong tỉnh đều có mưa vừa, mưa to (xuất hiện giông, gió mạnh kèm mưa đá ở Mù Cang Chải, Lục Yên), đặc biệt tại khu vực Bảo Hà, Bảo Yên (thuộc tỉnh Lào Cai), lượng mưa 24 giờ đo được đều trên 110 mm, nên đã xảy ra lũ ống, lũ quét. Trên sông Hồng đã xuất hiện lũ bất thường với biên độ lũ tại Yên Bái là 3m03 ngày 22/4/2016.  Đó là những nét dị thường, đặc biệt của mùa khô và mới chớm đầu mùa mưa, lũ năm 2016.

P.V: Từ nay đến hết năm, thời tiết sẽ ra sao? Và ông dự báo gì đối với mùa mưa bão năm nay?

Ông Lò Huy Hoàn: Kỳ EL Nino kéo dài và mạnh nhất kể từ năm 1950 đã chính thức kết thúc. Trạng thái khí quyển - đại dương toàn cầu đang dần quay trở lại trạng thái trung tính trong những tháng mùa hè. Hệ quả của quá trình chuyển pha từ trung tính sang La Nina (pha lạnh) đối với chế độ thời tiết, khí hậu nước ta. Vì thế, chúng tôi cho rằng, trong 6 tháng cuối năm 2016, khả năng bão, áp thấp nhiệt đới sẽ kết thúc muộn, gió mùa đông bắc hoạt động sớm và mưa lũ lớn xuất hiện với tần suất cao hơn năm 2015.

Bão và áp thấp nhiệt đới trên khu vực Biển Đông sẽ ít hơn trung bình nhiều năm (trung bình nhiều năm khoảng 12 - 13 cơn/ năm); trong đó sẽ có khoảng 4 - 5 cơn bão, áp thấp nhiệt đới sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta. Bão và áp thấp nhiệt đới có khả năng xuất hiện nhiều hơn trong những tháng cuối năm và tập trung nhiều hơn ở khu vực giữa và Nam biển Đông, các tỉnh từ Trung bộ trở vào phía Nam.

Ở Bắc Bộ, các đợt mưa lớn sẽ tập trung từ tháng 7 đến tháng 8/2016. Thời gian này cần đề phòng các đợt mưa lớn cục bộ trong thời đoạn ngắn. Đỉnh lũ năm trên các sông, suối phổ biến tương đương năm 2015. Các sông, suối nhỏ phía Tây của tỉnh (Trạm Tấu, Nghĩa Lộ, Văn Chấn), đề phòng lũ có biên độ 4 - 6 mét. Đặc biệt, lũ muộn có khả năng xảy ra tương tự như năm 2015. Lũ quét, sạt lở đất có khả năng xảy ra nhiều hơn so với năm 2015.

P.V: Ông có lời khuyên như thế nào đối với người dân ở những vùng có nguy cơ cao trước diễn biến thời tiết phức tạp hiện nay?

Ông Lò Huy Hoàn: Từ thực tiễn thực hiện nhiệm vụ dự báo, cảnh báo thời tiết thuỷ văn trong những năm qua chúng tôi nhận thấy, các loại hình thời tiết cực đoan rất thường hay xảy ra vào ban đêm (xác suất từ 70% trở lên).

Yên Bái là địa phương tiếp giáp từ vùng Trung du lên vùng núi; địa hình chia cắt mạnh mẽ từ Tây sang Đông, thường chịu ảnh hưởng nặng nề của mưa lớn sau hoàn lưu bão, áp thấp nhiệt đới, nếu kết hợp với hệ thống thời tiết khác đang tồn tại hoặc vừa hình thành như hội tụ gió tây trên cao, dải hội tụ nhiệt đới..., mưa lớn diện rộng có thể kéo dài từ 3 - 5 ngày trở lên. Cùng với đặc điểm lưu vực các sông suối hẹp, độ dốc lớn, lớp phủ thực vật mỏng dễ bị xói mòn, khi mưa lớn nước tập trung nhanh rất dễ gây lũ ống, lũ quét, sạt lở đất.

Chúng tôi khuyến cáo người dân sống ở những vùng có nguy cơ cao do thiên tai phải luôn chủ động cập nhật, nắm bắt thông tin về tình hình thời tiết thuỷ văn được phát trên trên các phương tiện thông tin đại chúng; bản tin dự báo thời tiết trong 24 giờ tới đã cụ thể hoá chi tiết cho các khu vực phía Tây, phía Đông của tỉnh. Cùng với đó, phải nhanh chóng di dời hoặc tuân thủ sự hướng dẫn của chính quyền cơ sở khi có những thông tin về tình hình mưa gió bão lốc có thể xảy ra. Việc nắm bắt thông tin kịp thời sẽ chủ động phòng tránh, ứng phó có hiệu quả, giảm thiểu thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra.

P.V: Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!

Quang Tuấn (thực hiện)