Lá dong chọn lá vừa phải, rửa lau sạch, bó thành từng thếp nhỏ, chặt bằng hai đầu lá. Tìm lạt buộc bánh loại giang, nứa dại gióng dài, đốt qua lửa, tước bỏ phần bụng và cật, lấy giữa, chẻ nhỏ. Sau đó buộc túm một đầu, treo sẵn lên mái nhà. Đến ngày 28-29 Tết sắm phần nhân bánh. Nhân là đỗ nho nhe kháp xong, đãi vỏ, cho bắc lên đun gần chín. Thịt lợn ba chỉ thái miếng dài đều nhau. Gạo nếp loại ngon ngâm vài tiếng rồi vớt vào rá để ráo. Theo tục truyền, bánh ống có hai loại: bánh trắng và bánh đen. Chia đôi số gạo trộn đều với tro rơm lúa cum (lúa nếp) cho gạo có màu chàm đen.

Gạo sẵn, lá dong, lạt, nhân bánh đã sẵn, bước vào gói bánh. Gói bánh đặt trên nong hoặc cái mâm. Đặt úp đôi lá dong, ngọn gốc ngược chiều. Dùng bát ăn cơm để múc gạo. Mỗi chiếc bánh tùy thích to hay nhỏ mà múc mấy bát. Rải gạo chạy dài theo lá, dùng tay rạch gạo một đường ở giữa, rải nhân đỗ và miếng nhân thịt lên, tiếp tục rải gạo lên sao cho đều. Cầm hai mép lá cuộn ngang bánh về một bên, dúm khéo cho tròn.

Dùng lạt luồn dưới bánh buộc ngang giữa bánh. Gấp một đầu lá bánh, đặt xuống mâm, cho chiếc bánh dựng đứng lên. Tiếp tục dùng kéo cắt dọc đầu lá bốn nhát, rồi dúm gập các đầu lá vào trong sao cho kín. Đảo chiếc bánh ấn đầu vừa dúm xong xuống nong, tiếp tục gói đầu kia. Dúm xong đầu bánh thứ hai thì luồn đôi lạt, buộc chữ thập từ đầu nọ sang đầu kia, rồi thít chặt lại. Dùng lạt ngắn buộc ngang thân bánh bằng hai vòng, vặn tròn. Đầu mối để dọc theo nếp lá gấp dọc theo chiếc bánh. Tiếp tục dùng lạt buộc ngang bánh. Dàn cho đều khoảng cách lạt sau buộc đè lạt trước, các mối đuôi lạt thành một đường thẳng như cái nẹp khuy áo.

Đến mối lạt cuối cùng thì chia đầu lạt ra hai, ba nhóm, vặn lại thành một sợi như bện thừng. Khi hết đầu lạt thì vòng một sợi buộc khóa lại. Đoạn lạt được tết ở đầu bánh này khi luộc bánh chín thì cứ hai chiếc (một đôi) buộc với nhau và vắt lên cây sào... Tục truyền rằng, lạt buộc ngang bánh phải từ bốn lạt trở lên. Nếu ba lạt không phải là pẻng ổng Tày mà là pẻng xả (bánh của người Xá).

Tục truyền rằng, ngày xưa người Tày gói bánh ống (pẻng ổng) là xa xưa chưa có nồi luộc bánh, nên phải gói dài để đưa vào ống nứa, ống bương để luộc. Bánh ống cũng có nghĩa là bánh lam trong ống. Những thế kỷ sau gần đây, đồng bào Tày sắm nồi to để luộc bánh nên nhà nào ít nhất cũng có cái nồi đồng to, gọi là nồi ba mươi để luộc bánh ngày Tết. Bánh ống cùng với bánh còn, bánh chay, bánh nẳng là những loại bánh để cúng tổ tiên ngày Tết của đồng bào Tày Tây Bắc.

Hà Ngọc Thủy