Bắt đầu từ năm 1995 đứng trước tình trạng học sinh bỏ học hàng loạt khi được Trường PTCS Nậm Lành thông báo, anh Lý Kim Kinh (khi đó là cán bộ y tế thôn bản) đã tổ chức họp các người già trong họ để lập ra hội khuyến học của chính dòng họ mình. Là người có trình độ học vấn cao nhất họ (anh đã được bố mẹ cho đi học hết lớp 9 Trường nội trú vùng cao huyện Văn Chấn) nên anh nói họ nghe lắm. Với những hủ tục lạc hậu và khó khăn về kinh tế nên nhiều người, nhiều gia đình không muốn cho con mình đi học “để nó ở nhà còn giúp gia đình đi nương, trông nhà, bế em...”. Anh đã thuyết phục mọi người bằng cách đưa ra số liệu về tình trạng bỏ học của con em từng gia đình trong họ mà anh đã thống kê được; giải thích cho mọi người hiểu cho con em đi học để làm gì, tại sao người dân vùng cao mình cứ nghèo mãi như thế...

Đó chính là thiếu cái chữ, thiếu chữ thì càng nghèo hơn, cuộc sống càng vất vả hơn. Anh đã thống kê chính xác những hộ nghèo, hộ đói của dòng họ toàn là những người không biết chữ, không biết cách làm ăn mới đói, mới nghèo..., giải thích cho mọi người hiểu vì sao Đảng và Nhà nước lại coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, tại sao Đảng phải đưa giáo viên từ vùng thấp lên tận trên này để dạy chữ cho con em mình...

Thông tỏ cái đầu của mỗi người, hội khuyến học của dòng họ Lý được thành lập. Hội đã bàn và đi đến thống nhất là đưa những nội quy, quy định của việc học vào trong hương ước của dòng họ như: người già phải gương mẫu để động viên con cháu theo học, trách nhiệm của người lớn, của cha mẹ với con em mình, đóng góp quỹ hội tùy theo khả năng của từng hộ và anh chính là người đóng góp nhiều nhất từ tiền bán một con trâu của gia đình. Số tiền này để mua sách vở, quần áo cho cháu nào nghèo nhất, để làm phần thưởng cho các cháu học hành tiến bộ và mua xe đạp tạo điều kiện cho các cháu đi học xa chở nhau cùng đi... Vậy là mong muốn của anh đã thành hiện thực, tạo được phong trào học tập cho mọi người trong họ.

Đến bây giờ, dòng họ Lý xã Nậm Lành - Văn Chấn là dòng họ có truyền thống hiếu học và phong trào học tập mạnh nhất xã. Tổng số học sinh hiện đang đi học là 796 em, có 2 em đang học đại học, 3 em học cao đẳng và 1 em học trung học chuyên nghiệp. “Họ Lý không có học sinh bỏ học, chính anh là người đã góp phần không nhỏ vào công tác xã hội hóa giáo dục của xã nhà, vào việc phổ cập xóa mù chữ năm 1998, phổ cập tiểu học đúng độ tuổi năm 2006 của Trường PTCS Nậm Lành”, theo như lời thầy Nguyễn Đức Cường – Hiệu phó Trường PTCS xã Nậm Lành đã nói.

Gương mẫu trong phong trào, anh còn động viên vợ tự nguyện tham gia lớp xóa mù chữ, lớp bổ túc tiểu học rồi bổ túc trung học cơ sở. Gia đình anh hiện có 4 cháu: một cháu đang học đại học, hai cháu học cấp ba và một cháu đang theo học tại Trường Dân tộc Việt Bắc.

Anh chính là người có ảnh hưởng không nhỏ đến việc phá bỏ những hủ tục lạc hậu đã ăn sâu vào tiềm thức của các dân tộc vùng cao nói chung và xã Nậm Lành nói riêng. Các bậc cha mẹ nghe theo anh đã có ý thức tạo điều kiện cho con em mình đi học đến bậc THPT... Anh là người đại diện cho dòng họ Lý xã Nậm Lành và các dân tộc thiểu số vùng cao đi dự Đại hội giáo dục huyện Văn Chấn năm 2007, vinh dự được báo cáo với Đại hội về truyền thống hiếu học của dòng họ Lý trên vùng cao, dân tộc thiểu số.

Gặp anh khi anh vừa đi dự Đại hội giáo dục huyện về, anh phấn khởi tâm sự: “Mình muốn thoát khỏi đói nghèo, lạc hậu thì phải học cho biết chữ đã. Riêng con mình, mình sẽ đầu tư cho các cháu ăn học, nếu phải bán trâu cho con ăn học thì mình cũng bán. Các cháu có kiến thức sau này sẽ giúp ích được nhiều cho bà con vùng cao và cho xã hội. Mình chỉ mong sao phong trào học tập của dòng họ Lý sẽ được các dòng họ khác làm theo. Trẻ em vùng cao cầm tờ báo là phải biết đọc”.

Với mong muốn mở rộng phong trào học tập tới các dòng họ khác trong xã và bà con dân tộc thiểu số vùng cao, ở cương vị một chủ tịch xã năng động như anh, tôi tin anh sẽ thành công.

     Nguyễn Xuân Tình